وسیم جمیل عزیز؛ سیّد هادی زرقانی؛ علی محمدپور
چکیده
این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و مطالعه میدانی، به دنبال بررسی و تحلیل نقش عوامل ژئوپلیتیکی در روابط ایران و عراق در طی دو دهه گذشته و اولویت بندی آنها است. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد در بُعد فرهنگی، سه متغیر «وجود اماکن مقدس زیارتی در دو کشور»، « اکثریت جمعیت شیعه در دو کشور ایران و عراق» ...
بیشتر
این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و مطالعه میدانی، به دنبال بررسی و تحلیل نقش عوامل ژئوپلیتیکی در روابط ایران و عراق در طی دو دهه گذشته و اولویت بندی آنها است. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد در بُعد فرهنگی، سه متغیر «وجود اماکن مقدس زیارتی در دو کشور»، « اکثریت جمعیت شیعه در دو کشور ایران و عراق» و «پیاده‌روی اربعین و پویش-های مذهبی مشترک» بیشترین تاثیر را بر بهبود روابط دو کشور داشته اند. همچنین نتایج تحلیل عاملی در بُعد اقتصادی نشان می دهد متغیرهای «حضور گردشگران عراقی در ایران» و « ارتباطات و تعاملات گسترده مرزی و وجود مرز مشترک طولانی بین دو کشور» بیشترین تاثیر را بر بهبود روابط دو کشور داشته و در مقابل، دو متغیر «اختلافات دو کشور درمرزهای آبی و بهره‌برداری از منابع مشترک دریایی در خلیج فارس» و «اختلافات هیدروپلیتیکی دو کشور در بهره برداری از رودهای مرزی» در تضعیف روابط دو کشور بیشترین نقش را داشته اند. درنهایت در بُعد سیاسی-امنیتی متغیرهای«احساس تهدید مشترک در مقابل تروریسم و افراط‌گری مذهبی»،« فروپاشی رژیم بعث و ارتقاء جایگاه سیاسی شیعیان» و«کمک‌های دفاعی و نظامی ایران به عراق در دوران مبارزه با داعش» بیشترین تاثیر را بر بهبود روابط دو کشور در دو دهه اخیر داشته اند و دو متغیر«رویکرد ً متفاوت دو کشور عراق و ایران در رابطه با آمریکا» و «اختلاف تاریخی دو کشور در اروند رود (شط العرب)» بر تضعیف روابط دو کشور موثر بوده اند.
الهام صباغ؛ مهناز گودرزی
چکیده
روابطِ میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی، که به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از جایگاهی روزافزون در معادلات بینالمللی و مناسبات منطقهای برخوردار گشته‌اند از آن نظر اهمیت فراوانی دارد که به‌صورت بالقوه منبع تهدیدها و فرصت‌های فراوان برای ایران است. سیاست خارجی ایران در این منطقه، از یکسو بر پایه عوامل همگرایی ...
بیشتر
روابطِ میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی، که به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از جایگاهی روزافزون در معادلات بینالمللی و مناسبات منطقهای برخوردار گشته‌اند از آن نظر اهمیت فراوانی دارد که به‌صورت بالقوه منبع تهدیدها و فرصت‌های فراوان برای ایران است. سیاست خارجی ایران در این منطقه، از یکسو بر پایه عوامل همگرایی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، از فرصت‌ها و زمینه‌های نفوذ و همکاری، برخوردار بوده است و از سوی دیگر با توجه به عوامل واگرایی با چالشها و تهدیداتی مواجه بوده که برآیند این امر، همواره بر جهت‌گیری سیاست خارجی ایران در منطقه آسیای مرکزی، تأثیر داشته است. جمهوری اسلامی ایران به سبب ویژگی-های منحصربه‌فردی که در منطقه خاورمیانه دارد، نیازمند آن است تا همواره مراودات خود با کشورها همسایه و منطقه-های هم‌جوار را گسترش دهد. بر پایه چنین مفروضی، به‌منظور شناسایی و تبیینِ هویتِ سیاست‌خارجی در منطقه آسیای مرکزی پرسش این نوشتار این است که: «سیاست خارجی ایران در منطقه آسیای مرکزی در چه ابعادی موفق و در کدام‌یک از آنها ناکام بوده است؟» در پاسخ به این پژوهش این فرضیه مطرح است که «عدم وجود سیاست‌خارجی چندوجهی (منعطف) با درنظرگرفتن سهمِ هرکدام از بخش‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در موفقیت‌ها و ناکامی‌های سیاست‌خارجی ایران در آسیای مرکزی تأثیرگذار بوده است». روش انجام این پژوهش، کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی است و دادههای آن از طریق مطالعات کتابخانهای اسنادی گردآوری و در چارچوب سیاست خارجی، بررسی و تحلیل‌شده‌اند.
نرگس حجی پناه؛ سید هادی زرقانی؛ امید علی خوارزمی
چکیده
این پژوهش با روش «مروری سیستماتیک» به دنبال بررسی جایگاه «منابع آب» در پژوهش‌های آمایش سرزمین است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ مقالات علمی پژوهشی در زمینۀ آمایش سرزمین است که در طول 41 سال گذشته در پایگاه اطلاعات علمی نمایه شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد در چهار دهۀ گذشته فقط 12 درصد مقالات آمایش مرتبط با موضوع آب ...
بیشتر
این پژوهش با روش «مروری سیستماتیک» به دنبال بررسی جایگاه «منابع آب» در پژوهش‌های آمایش سرزمین است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ مقالات علمی پژوهشی در زمینۀ آمایش سرزمین است که در طول 41 سال گذشته در پایگاه اطلاعات علمی نمایه شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد در چهار دهۀ گذشته فقط 12 درصد مقالات آمایش مرتبط با موضوع آب بوده است. زمینۀ مطالعاتی غالب مقالات «تعیین کاربری‌های بهینه، بررسی وضعیت منابع آبی، تحلیل سیستمی سیاستهای آمایش سرزمین در مواجه با کم‌آبی، تأثیر فعالیت‌های انسانی در بحران‌های کمی و کیفی آب» میباشد. ازنظر روش پژوهش، اکثر مقالات از روش‌های کمّی به‌ویژه از نرمافزارهای آماری استفاده کرده‌اند و توجه کمی به مصاحبه‌های حضوری با ذی‌نفعان حوزۀ آب و مردم محلی و کارشناسان شده است. از حیث مجلات، درمجموع 19 مجله در حوزۀ مقالات آمایشی مرتبط با آب فعال بوده‌اند که مجلۀ«آمایش سرزمین» رتبه اول را دارد. از حیث روند زمانی، در دهۀ 60 و 70 شمسی، مقالات مرتبط با آب کمترین تعداد را داشته و از دهۀ 80 روند افزایشی شروع و در دهۀ 90 به اوج خود رسیده است. درنهایت در بخش راهکارها بر مواردی چون «بازچرخانی منابع آبی، آمایش منابع آب به‌جای آمایش فعالیت‌ها، کشاورزی مکانیزه، استفاده از رویکرد آمایش سرزمین خطر مدار و آمایش سبز، منطبق کردن کاربری‌ها بر ظرفیت اکولوژیکی مناطق» تأکید شده است.
منصوره اسکندران؛ سیّد هادی زرقانی؛ محمد جواد رنجکش
چکیده
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانه ها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه به‌صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار ...
بیشتر
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانه ها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه به‌صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار میباشند. بررسیهای سیستماتیک تعیین چگونگی حل و فصل اختلافات آب نشان میدهد که منازعات براثر عوامل ساختاری در نتیجه‌ی تلاش برای کنترل، دسترسی و محدود نمودن مصرف منابع آبی بینالمللی از طریق تغییر جهت جریان آبی، احداث سد و ایجاد مخازن شکل می‌گیرد؛ منازعات براثر عامل تقاضا و استفاده بیش از حد منابع آبی بینالمللی که خود بر اثر رشد جمعیت، توسعه صنعتی و رشد شهرنشینی تشدید می‌گردد، پدید می‌آید و منازعات براثر تخریب منبع که خود بهطور غیرمستقیم از دو عامل تقاضا و ساختار تاثیرپذیرفته و بر تشدید منازعات اثرگذار است بوجود می‌آیند. در هرصورت به نظر می‌رسد پس از آغاز منازعه مرتبط با آب، اجرای دیپلماسی با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و نه ابزارهای فنی به کشورها در برقراری ثبات منطقهای و پیگیری صلح کمک خواهد کرد. این نوشتار با تمرکز بر آسیای مرکزی تلاش می کند با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی، در چارچوب الگوی تحلیلی چهارگانه(نهادگرا، کنشگرا، ساختاری- عملکردی و سیستمی) تصویری شفاف از شرایط آبی این منطقه ارائه و در انتها با تاکید بر گستره دیپلماسی آب، راهکارهایی درجهت جلوگیری از گسترش رقابت آب به بحران ناشی از آب ارائه دهد.
محمد مهر آئین؛ امیر تیمور رفیعی؛ محمدنبی سلیم
چکیده
جغرافیای انسانی هندوستان به دلیل تکثر قومی و تنوع مذهبی، بستر مناسبی برای چالشهای سیاسی و اجتماعی این سرزمین فراهم آورده است. از آن جا که حدود ششصد سال، فرمانروائی هند با حکام مسلمان بود، اجرای سیاست مدبرانه مذهبی برای ثبات و انسجام سیاسی ضرورت تام داشت.حکومت گورکانیان که بر پهنه وسیعی از شبه قاره هند حکم می راند، بر پایه رواداری دینی ...
بیشتر
جغرافیای انسانی هندوستان به دلیل تکثر قومی و تنوع مذهبی، بستر مناسبی برای چالشهای سیاسی و اجتماعی این سرزمین فراهم آورده است. از آن جا که حدود ششصد سال، فرمانروائی هند با حکام مسلمان بود، اجرای سیاست مدبرانه مذهبی برای ثبات و انسجام سیاسی ضرورت تام داشت.حکومت گورکانیان که بر پهنه وسیعی از شبه قاره هند حکم می راند، بر پایه رواداری دینی نسبت به پیروان بودایی، هندو و سیک قلمروی خود رفتار کرد و حتی اکبرشاه کوشید با طرح اتحاد مذاهب، چالشها را به حداقل رساند؛ اما چرخش به سیاست تعصب آمیز و سخت‌گیرانه مذهبی توسط اورنگ زیب، به ارکان امپراتوری گورکانی ضربه اساسی وارد کرد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیقی-توصیفی، به این پرسش پاسخ می دهد که با وجود درک گورکانیان از کیفیت جغرافیای انسانی و سیاسی هند، چرا سیاست تسامح مذهبی کنار گذاشته شد و نتیجه آن چه بود؟ مطالعات نشان می دهد که علاوه بر نقش موثر جانشینان اکبرشاه ، به ویژه اورنگ زیب در اولویت دادن به یک مذهب و پرهیز از تساهل دینی، بلکه ظهور تمایلات استقلال طلبانه مهاراجه ها و تغییر شکل تدریجی پراکندگی قومی هندوان، باعث لغو سیاست رواداری، افزایش نارضایتی و تضعیف پایه های حاکمیت گورکانیان شد
زهرا Nasimi؛ سیدهادی زرقانی؛ امیدعلی خوارزمی؛ حسین ربیعی
چکیده
منطقه‌‌گرایی یکی از سازوکارهای دولتها برای مقابله با بی‌ثباتی و برقراری نظم و امنیت در مناطق مختلف جهان است و دولت‌های ملی با استفاده از این شیوه به جنگ‌ها و منازعات پایان داده و به ثبات و امنیت نسبی دست یافته‌اند. پرسشی که مطرح است این است که چرا این سازوکار تاکنون نتوانسته در منطقه خلیج فارس موفق عمل کند، در واقع مهمترین موانع ...
بیشتر
منطقه‌‌گرایی یکی از سازوکارهای دولتها برای مقابله با بی‌ثباتی و برقراری نظم و امنیت در مناطق مختلف جهان است و دولت‌های ملی با استفاده از این شیوه به جنگ‌ها و منازعات پایان داده و به ثبات و امنیت نسبی دست یافته‌اند. پرسشی که مطرح است این است که چرا این سازوکار تاکنون نتوانسته در منطقه خلیج فارس موفق عمل کند، در واقع مهمترین موانع و چالشهای شکلگیری سازمان منطقهای خلیج فارس کدام‌اند. در این راستا، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانهای و میدانی، در ابتدا مهمترین عوامل و زمینه‌های واگرایی را گردآوری و با روش «کدگذاری و مقوله‌بندی» غربال و در نهایت در قالب پنج بُعد اقتصادی، سیاسی، دفاعی- امنیتی، سرزمینی و فرهنگی- اجتماعی طبقه‌بندی کرده است. در مرحلۀ مطالعات میدانی، پرسشنامه به دو زبان عربی و انگلیسی ترجمه و در اختیار صاحب‌نظران همه کشورهای منطقه قرار گرفت. در تحلیل یافتهها برای ارزیابی وزن و اهمیت موانع و چالشهای شکلگیری سازمان منطقهای خلیج فارس از آزمون تی تک نمونهای و برای مقایسه نظرات پاسخ‌دهندگان ایرانی و صاحب‌نظران کشورهای عرب منطقه در این زمینه از آزمون تی همبسته مستقل با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شده است. جهت ارزیابی مؤثرترین موانع و چالشها در تشکیل سازمان منطقهای خلیج فارس نیز از معادلات ساختاری PLS استفاده شده است.
سمیرا چناری؛ هادی اعظمی؛ محسن جانپرور؛ عیسی ابراهیم زاده
چکیده
مسائل مرتبط با منابع آب فرامرزی یک چالش سیاسی-اجتماعی و در نهایت زیست‌محیطی محسوب میشود، زیرا دسترسی به آب شیرین و مدیریت بهینه‌ی آن میتواند به‌عنوان یک ابزار قدرت در روابط بین کشورهای مختلف و درون جوامع عمل نماید. دیپلماسی آب به عنوان یک فرایند میتواند برای رفع تنش‌های مرتبط با آب و تسهیل همکاری میان کشورها دارای منابع آب ...
بیشتر
مسائل مرتبط با منابع آب فرامرزی یک چالش سیاسی-اجتماعی و در نهایت زیست‌محیطی محسوب میشود، زیرا دسترسی به آب شیرین و مدیریت بهینه‌ی آن میتواند به‌عنوان یک ابزار قدرت در روابط بین کشورهای مختلف و درون جوامع عمل نماید. دیپلماسی آب به عنوان یک فرایند میتواند برای رفع تنش‌های مرتبط با آب و تسهیل همکاری میان کشورها دارای منابع آب مشترک عمل نماید. اما این مفهوم جدید و نوظهور برای ارائه‌ی یک فرایند از پشتوانه‌ی نظری و علمی کافی برخوردار نیست. به همین جهت در این مقاله با بسط مفهومی دیپلماسی آب تلاش شد گام‌به‌گام مسیرهای دیپلماسی آب برای زمینه‌های مختلف و اقدامات دیپلماسی آب مرتبط به عملکرد در نهایت به‌صورت نقشه‌راه دیپلماسی آب ارائه شود. برای این منظور ابتدا رویکردهای موجود در دیپلماسی آب با روش توصیفی-تحلیلی مورد بحث قرار گرفت و با یافتن مولفههای کانونی در دیپلماسی آب شامل بازیگران، منافع، قدرت و اهداف، نقشه‌راه دیپلماسی آب مبتنی بر مزایای رویکردها ارائه شد. این نقشه‌راه دیپلماسی آب با طراحی راهکارها و چارچوب‌های راهبردی در دیپلماسی آب فرایندی از انتقال شرایط موجود به مطلوب را ارائه میدهد که به تنظیم روابط میان کشورها و نهادهای مختلف کمک میکند و از طریق آن به ایجاد همکاری‌ها، توافق‌ها و گفت‌وگوهای مؤثر میان کشورها و پایداری در زمینه‌ی آب منجر خواهند شد.
احمد حجاریان
چکیده
مفهوم مشارکت سیاسی دربرگیرنده گروهی از راهبرد‌ها، مفاهیم، اندیشه‌ها و سازمانهای نوینی است که تأمین‌کننده نیازهای اجتماعی است. از طرفی قشربندی اجتماعی در ارتقا و یا کاهش شاخص های آن نقش بسیار موثر دارند زیرا درک و آگاهی از تأثیر قشربندی اجتماعی بر فضاهای روستایی، تصویر متفاوت و متنوعی را ارئه میدهد که تحقیق حاضر سعی داشت جنبه ...
بیشتر
مفهوم مشارکت سیاسی دربرگیرنده گروهی از راهبرد‌ها، مفاهیم، اندیشه‌ها و سازمانهای نوینی است که تأمین‌کننده نیازهای اجتماعی است. از طرفی قشربندی اجتماعی در ارتقا و یا کاهش شاخص های آن نقش بسیار موثر دارند زیرا درک و آگاهی از تأثیر قشربندی اجتماعی بر فضاهای روستایی، تصویر متفاوت و متنوعی را ارئه میدهد که تحقیق حاضر سعی داشت جنبه مشارکت سیاسی ساکنین را در نواحی روستایی مورد مطالعه، بررسی کند. تحقیق برمبنای هدف کاربردی و از حیث امکان کنترل متغیرها، از نوع تحقیقات شبه تجربی بود، زیرا با توجه به پس رویدادی بودن تحقیق امکان کنترل متغیرها به نحو کامل وجود ندارد. در این تحقیق با مطالعه ادبیات نظری و تحقیقات گذشته، متغیرها و ابعاد تحقیق در 4 بعد کلی مشخص گردید. پیشینه دهنی، مردسالاری، انگاهره های مذهبی و جامعه پذیری طبقاتی که تفسیر آن در کلیّت مشارکت سیاسی در نواحی روستایی شهرستان زاهدان، مورد توجه بود. نتایج حاکی از آنست که بیشترین معیار مردسالاری و کم اهمیتترین معیار جامعه پذیری طبقاتی در تبیین و پیش بینی متغیر وابسته(مشارکت سیاسی) نقش دارد. تحقیق توجه به قشربندی اجتماعی را در قالب کاهش اثرات آن و بهبود معیارهای مشارکت سیاسی در نواحی روستایی مورد مطالعه بیان میدارد.
بهادر زارعی؛ محمدعلی کیانی
چکیده
توسعه و ابعاد آن یکی از موضوعاتی است که جغرافیدانان سیاسی کم و بیش به آن پرداخته اند. مرکز ثقل توسعه در جغرافیای سیاسی از بعد ملی تمرکززدایی حکومت مرکزی و انتقال مسئولیت های آن به حکومت های محلی مستقر در استان ها و ایالت و تحقق توسعه توسط نهادهای محلی است. جغرافیدانان سیاسی در سال های اخیر به بعد بین المللی توسعه و توسعه نیافتگی کشورهای ...
بیشتر
توسعه و ابعاد آن یکی از موضوعاتی است که جغرافیدانان سیاسی کم و بیش به آن پرداخته اند. مرکز ثقل توسعه در جغرافیای سیاسی از بعد ملی تمرکززدایی حکومت مرکزی و انتقال مسئولیت های آن به حکومت های محلی مستقر در استان ها و ایالت و تحقق توسعه توسط نهادهای محلی است. جغرافیدانان سیاسی در سال های اخیر به بعد بین المللی توسعه و توسعه نیافتگی کشورهای ناشی از آن نیز پرداخته اند. هدف پژوهش بررسی و ارائه آراء و نظرات جغرافیدانان سیاسی در خصوص موضوع توسعه و ابعاد آن است. روش پژوهش تحلیلی – توصیفی و استفاده از منابع و متون معتبر خارجی و داخلی پیرامون موضوع توسعه از منظر جغرافیدانان سیاسی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که جغرافیدانان سیاسی کم و بیش یکی از موضوعاتی که در پژوهش های خود به آن پرداخته اند توسعه ملی، محلی و بین المللی بوده که متأثر از نظریه های نوسازی و وابستگی در علوم اجتماعی است. از آن جا که توسعه و اشکال آن فضای سرزمینی، اجتماعی و اقتصادی کشورها و نواحی درونی آنها را دست خوش تغییر می سازد، ضرورت مطالعه از منظر جغرافیای سیاسی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. امروز ضروری است حکومت مرکزی تحقق توسعه بویژه توسعه پایدار را به حکومت های محلی واگذار و خود نقش بسترساز، خط مشی گذار، ارائه دهنده راهبرد و ناظر در امر توسعه در قلمرو جغرافیای سیاسی کشورها را بر عهده بگیرد. واژگان کلیدی: جغرافیای سیاسی، توسعه، نظریه نوسازی و وابستگی، توسعه پایدار
سیّد هادی زرقانی؛ محمد جواد رنجکش؛ منصوره اسکندران
چکیده
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانهها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه به‌صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار ...
بیشتر
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانهها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه به‌صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار میباشند. یافتهها نشان می‌دهند که عوامل بسیاری ازجمله عوامل سیاسی(تنش در روابط منطقهای، حاکمیت دولت محور، عدم تعیین مرزها، سطوح بالای فساد، غیردموکراتیک بودن حکومتها)؛ عوامل اقتصادی(اتکا به صنایع آب بر، اتکای قابل‌توجه به کشاورزی)؛ عوامل اجتماعی(نابرابری اجتماعی ، ویژگی‌های جمعیتی)؛ و عوامل زیست محیطی(شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، کمبود منابع آب شیرین و تغییرات اقلیمی) بر شکلگیری و تداوم منازعات بین کشورهای منطقه آسیای مرکزی اثرگذارند. همچنین رقابت قدرتهای بزرگ در کشورهای آسیای مرکزی تا حدودی به نفع گسترش نسبی زیرساختها اما با هزینه تخریب و آسیب به منابع آبی تمام شده است و تأثیر تحولات ژئوپلیتیک این منطقه بر منابع آبی را برجستهتر میکند. درنتیجه، به نظرمیرسد عوامل ساختاری، شکل و ویژگی بازیگران، ضعف نهادی مشهود در منطقه بیشترین تاثیر را بر مدیریت منابع آب داشته است. از این رو دیپلماسی با استفاده از تقویت همکاری‌های منطقهای در نتیجه‌ی ایجاد نهادهای قوی و کارآمد برای مدیریت مشترک منابع آب؛ توسعه و تدوین توافقات جامع و پایدار در مورد تقسیم منابع آب؛ و استفاده از فناوری‌های نوین میتواند کشورهای منطقه را در مدیریت بهینه منابع آب یاری رساند.
محمد باقر مکرمی پور؛ محمد جواد خوب پور؛ لیلا کیانی؛ حمیدرضا حاتمی
چکیده
استقلال تحمیلی جمهوری‌های آسیای مرکزی، این کشورها را از واحدهایی اداری تبدیل به دولت‌های ملی با مرزهای بینالمللی کرد. استحاله شوروی سابق این امکان را بوجود آورد که انواع بحران‌های مختلف بین این جمهوری‌هایی که حاصل سیاستهای شورویایی بوده است، به منصه ظهور برسند. در حالی که این جمهوری‌ها ویژگی‌های مشترک زیادی از جمله تاریخ ...
بیشتر
استقلال تحمیلی جمهوری‌های آسیای مرکزی، این کشورها را از واحدهایی اداری تبدیل به دولت‌های ملی با مرزهای بینالمللی کرد. استحاله شوروی سابق این امکان را بوجود آورد که انواع بحران‌های مختلف بین این جمهوری‌هایی که حاصل سیاستهای شورویایی بوده است، به منصه ظهور برسند. در حالی که این جمهوری‌ها ویژگی‌های مشترک زیادی از جمله تاریخ مشترک، اقتصادهای وابسته به کشاورزی و آب و تهدید‌های امنیتی مشترکی دارند، چالشهای مشترکی در تقابل با یکدیگر دارند. عاملیت جغرافیایی و جبر جغرافیایی بر همه مولفههای دیگر بین این جمهوری‌ها تاثیر داشته است، به‌گونه‌ای که امنیت را تبدیل به اولویت اصلی این کشورها کرده است. جبر جغرافیایی بر اقتصاد، محیط زیست، سیاست و همه ابعاد این جوامع تاثیر داشته است. به‌گونه‌ای که نگاه مبتنی بر احتیاط و بدبینی را بین آنها حاکم کرده است. تاثیر جبر جغرافیایی به ویژه محصور بودند در خشکی، روابط این جمهوری‌ها با ایران را در شرایط ویژهای قرار داده است که به مثابه یک فرصت برای دو طرف است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی به‌دنبال پاسخ به این سوال است که جبر جغرافیایی چه تاثیری بر روابط بین این جمهوری‌ها دارد و جایگاه ایران در این وضعیت چگونه است؟ فرضیه مورد بررسی نیز این است که جبر جغرافیایی همچنان امنیت را اولویت اصلی این کشورها قرار میدهد و ایران با توجه به ظرفیت‌های خود توان خروج این کشورها از جبر جغرافیایی را دارا میباشد.
علی حکیمی خرم؛ سیّد هادی زرقانی؛ هادی اعظمی
چکیده
با بروز تحولات سیاسی و ژئوپلیتیکی نوظهور، فرایند نقش‌آفرینی ایران در منطقه، ابعاد پیچیده‌ای یافته است. از این‌رو، طرح راهبردهای امنیت منطقهای متناسب با تحولات و روزآمدسازی آن، اجتناب-ناپذیر است. سوال اصلی پژوهش این است که با بروزاین تحولات نوظهور در منطقه خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران برای تامین امنیت خود در ابعاد مختلف چه راهبردهایی ...
بیشتر
با بروز تحولات سیاسی و ژئوپلیتیکی نوظهور، فرایند نقش‌آفرینی ایران در منطقه، ابعاد پیچیده‌ای یافته است. از این‌رو، طرح راهبردهای امنیت منطقهای متناسب با تحولات و روزآمدسازی آن، اجتناب-ناپذیر است. سوال اصلی پژوهش این است که با بروزاین تحولات نوظهور در منطقه خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران برای تامین امنیت خود در ابعاد مختلف چه راهبردهایی را باید مد نظر قرار دهد؟ در این راستا، تحقیق حاضر با استفاده ترکیبی از روش‌های راهبردی SWOT، QSPM و مدل دیوید، اقدام به تدوین راهبردهای امنیت منطقهای ایران در خلیج فارس، در سه بُعد امنیت نظامی، ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی نموده است. یافتههای پژوهش نشان می دهد پنج راهبرد اصلی و اولویت‌دار امنیت منطقهای ایران در خلیج فارس به ترتیب عبارتند از «حفظ و تقویت بازوهای ژئوپلیتیکی ایران در منطقه»، «افزایش وزن ژئوپلیتیکی دیپلماسی اقتصادی و کاهش رویکردهای ایدئولوژیک»، «افزایش تعاملات مرزی میان کشورهای منطقه»، «ایجاد ائتلاف اقتصادی منطقه ای با رویکرد هم تکمیلی» و در نهایت «تشکیل ائتلاف امنیتی و نظامی دسته جمعی». همچنین، به تفکیک مولفههای سه‌گانه نیز راهبردهای زیر، تدوین شده است: در حوزه امنیت نظامی ایران در خلیج فارس، «برگزاری رزمایش‌های نظامی و امنیتی مشترک میان ایران و کشورهای منطقه»؛ در حوزه راهبردهای امنیت ژئوپلیتیکی ایران در منطقه، «تدوین سیاست های گذر مرزی آسان میان کشورهای منطقه»؛ و در حوزه «راهبردهای امینت ژئواکونومیک» نیز«تشکیل مناطق آزاد تجاری و فناوری مشترک میان ایران و کشورهای منطقه خلیج فارس»، به‌عنوان گزینه‌های راهبردی، شناسایی شدند.
سید مهدی موسوی شهیدی؛ عباس خطیبی
چکیده
بررسی منابع آب در خاورمیانه بیان‌کننده عدم تناسب بین توزیع جمعیت و آب شیرین است که موجب بروز کشمکش‌های متعددی بر سر منابع آب گردیده است که این زمینه باعث شکلگیری هیدرهژمون بر حوضه‌های آبی مشترک گردیده است که در حال حاضر این در مواردی نظیر «رود اردن» مشاهده می-گردد. بنابراین این این پژوهش با شیوه توصیفی – تحلیلی به‌دنبال ...
بیشتر
بررسی منابع آب در خاورمیانه بیان‌کننده عدم تناسب بین توزیع جمعیت و آب شیرین است که موجب بروز کشمکش‌های متعددی بر سر منابع آب گردیده است که این زمینه باعث شکلگیری هیدرهژمون بر حوضه‌های آبی مشترک گردیده است که در حال حاضر این در مواردی نظیر «رود اردن» مشاهده می-گردد. بنابراین این این پژوهش با شیوه توصیفی – تحلیلی به‌دنبال بررسی هیدروهژمون رژیم اسرائیل بر سر رودخانه اردن و پیامدهای آن بر همسایگان میباشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که رژیم اسرائیل با اشغال مناطق بالادست سرشاخه-های اصلی رود اردن مانند بلندی‌های جولان، دریاچه‌ها، چشمه‌های محلی، انتقال آب به دریاچه بحرالمیت از طریق کانال، احداث چاه‌های عمیق و ممانعت از احداث چاه توسط جوامع محلی سعی بر آن داشته است تا علاوه بر تأمین نیاز آبی خود، مانع از دسترسی مستقیم سایر جوامع به این منابع آبی گردد. این رژیم با بهره‌گیری از هیدروهژمونی نرم و با ایجاد شرایط نامناسب زندگی، جوامع محلی را مجبور به پذیرش قوانین مدنظر در جهت تامین نیازهای استراتژیک خود می‌نماید. مهمترین پیامدهای این اقدامات در کشورهای پیرامون (فلسطین، سوریه، لبنان) عبارت‌اند از اجبار کردن جوامع بومی به مهاجرت به خصوص در بلندی‌های جولان و نوار غزه، مشکلات تامین آب شرب و پیامدهای معیشتی آن، کاهش توان تولید محصولات کشاورزی و حذف رقبا از بازار، اعمال‌نفوذ بر فرهنگ جوامع اطراف از طریق اعمال سازوکارهای اجباری برای بهره‌مندی از آب، مشکلات زیست محیطی و ایجاد بحران هویتی بواسطه گسترش فرهنگ صهیونیسم و زبان عبری.
یاشار ذکی؛ کیومرث یزدان پناه؛ احمد پیشه ور
چکیده
فضا و مکان از جمله مفاهیم و بنیادهای اثرگذار در زیست فردی و جمعی انسان‌ها در مقیاس‌های گوناگون است. با توجه به اهمیت فضا و مکان در تحلیلهای امنیتی، تحقیق حاضر با روش توصیفی و همبستگی، به تحلیل رابطۀ مکان، فضا و امنیت در استان آذربایجان غربی پرداخته است. برای تحلیل دادهها از آزمون تک‌نمونه‌ای t و برای تحلیل عاملی (مدل معادلات ساختاری) ...
بیشتر
فضا و مکان از جمله مفاهیم و بنیادهای اثرگذار در زیست فردی و جمعی انسان‌ها در مقیاس‌های گوناگون است. با توجه به اهمیت فضا و مکان در تحلیلهای امنیتی، تحقیق حاضر با روش توصیفی و همبستگی، به تحلیل رابطۀ مکان، فضا و امنیت در استان آذربایجان غربی پرداخته است. برای تحلیل دادهها از آزمون تک‌نمونه‌ای t و برای تحلیل عاملی (مدل معادلات ساختاری) از نرم‌افزار SPSS و Lisrel استفاده شد. میان هر چهار مولفه امنیت با مکان و فضا در آذربایجان غربی همبستگی مثبت و قوی وجود دارد. استان آذربایجان غربی در ایران به دلیل هم‌مرز بودن با جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، ترکیه و عراق از اهمیت استراتژیک قابل توجهی برخوردار است. مرزهای این استان با ترکیه و عراق پیامدهایی برای تجارت فرامرزی، تبادلات فرهنگی و تهدیدات امنیتی بالقوه دارد. همسایگی جغرافیایی استان با کشورهای همسایه و با حوزه‌های ژئوپلیتیکی متفاوت و بل متضاد به پیچیدگی ژئوپلیتیکی آن می‌افزاید؛ زیرا به یک نقطه کلیدی در روابط ژئوپلیتیکی و نیز منافع متعارض منطقهای تبدیل میشود. از این رو، افزایش مقادیر و ضرایب امنیت (در چهار مولفه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اکولوژیکی) منجر به افزایش تعلق و هویت مکانی در میان شهروندان این استان میشود. افزایش تعلق به مکان، علاوه بر فراهم کردن زمینه‌های مشارکت بیشتر شهروندان در راستای توسعه پایدار، باعث کاهش گسل‌های سرزمینی و قومی نیز میشود و به صورت لایه‌ای نرم‌افزاری و فرهنگی، امنیت پایدار را تقویت و تسهیل میکند.
ایمان میکامه؛ حمید رضا محمدی؛ کیومرث یزدان پناه درو
چکیده
خلا قدرت در قفقاز جنوبی بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باعث شکل گیری رقابت بین قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای شده است. دو کشور ایران و ترکیه با توجه به پیوندهای تاریخی و داشتن مرزهای مشترک، ظرفیت‌های گسترده در زمینه های انرژی، سیاسی و فرهنگی و اقتصادی سعی در نفوذ و بهره برداری بر روی کشورهای این حوزه را دارند. با شکلگیری سه جمهوری ...
بیشتر
خلا قدرت در قفقاز جنوبی بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باعث شکل گیری رقابت بین قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای شده است. دو کشور ایران و ترکیه با توجه به پیوندهای تاریخی و داشتن مرزهای مشترک، ظرفیت‌های گسترده در زمینه های انرژی، سیاسی و فرهنگی و اقتصادی سعی در نفوذ و بهره برداری بر روی کشورهای این حوزه را دارند. با شکلگیری سه جمهوری آذربایجان و ارمنستان و گرجستان فرصت‌های جدیدی برای ترکیه و ایران برای نفوذ و تاثیرگذاری در این منطقه بوجود آمد. بر پایه واقعیتهای ژئوپلیتیکی دو کشور به این منطقه به عنوان مکمل امنیتی و اقتصادی حساسیت زیادی نشان می دهند. پژوهش حاضر به صورت توصیفی تحلیلی است و داده های پژوهش به صورت کتابخانهای و اسنادی گردآوری شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد، که این دو قدرت منطقهای به دلیل داشتن پیوستگی-های فرهنگی و قومیتی با منطقه قفقاز، خود را ملزم به ایفای نقش در معادلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن می‌دانند. در نتیجه وجود چنین دیدگاهی باعث حضور همزمان این دو قدرت منطقهای در قفقاز شده و تقابل و اصطکاک آنها را به همراه داشته است.
محمدرضا فرجی
چکیده
بازیگران سیستم بینالملل در یک بستری با درجات متفاوتی از ارتباطات و وابستگی متقابل پیچیده می باشند. بعلاوه، این بازیگران شامل واحد هایی در سطوح مختلف افقی و عمودی می باشند. این پژوهش سعی در تبیین مدیریت استراتژیک نظم در سیستم انطباقی پیچیده بین الملل دارد. ماحصل پژوهش اشاره به این مسئله دارد که در سیستم پیچیده بینالملل تعدد ...
بیشتر
بازیگران سیستم بینالملل در یک بستری با درجات متفاوتی از ارتباطات و وابستگی متقابل پیچیده می باشند. بعلاوه، این بازیگران شامل واحد هایی در سطوح مختلف افقی و عمودی می باشند. این پژوهش سعی در تبیین مدیریت استراتژیک نظم در سیستم انطباقی پیچیده بین الملل دارد. ماحصل پژوهش اشاره به این مسئله دارد که در سیستم پیچیده بینالملل تعدد و تنوع بازیگران، بالا بودن درجه و شدت تعاملات بین بازیگران، غیرخطی بودن تعاملات، حلقهای بودن تعاملات، حاکمیت عدم تعادل سیستمی، تاریخمندی وقایع سیستمی، خودساماندهی سیستمی، ساختارهای اتلافی، مجذوب کنندههای ناآشنا، تنش انطباقی بازیگران و ناآگاهی بازیگران سیستم از رفتارهای نوظهور سیستمی منجر به پیدایش نظمی نوسانی و مدیریت نظمی پدیدهها و تحولات ارتباط بسیار عمیقی با ویژگی‌های سیستمی دارد و بنظر می‌رسد فرایند پویش محیطی برای فهم تحولات محیطی و تعاملات بازیگران و انعطافپذیری راهبردی برای تطبیقپذیری با وضعیت و شرایط جدید در این نوع از مدیریت بسیار مهم میباشد.
حمید درج
چکیده
آمریکا و اروپا به عنوان دو قطب قدرتمند در عرصه جهانی محسوب می‌شوند که از نقشی تأثیرگذار در شکل‌دهی به معادلات و نظم بینالمللی برخوردارند.دو بلوک قدرتمندی که در ساختارهای نظام بینالملل بیشترین میزان هماهنگی را با یکدیگر دارند و در راستای تأمین اهداف واحدی گام بر می‌دارند. امّا به قدرت رسیدن ترامپ در ...
بیشتر
آمریکا و اروپا به عنوان دو قطب قدرتمند در عرصه جهانی محسوب می‌شوند که از نقشی تأثیرگذار در شکل‌دهی به معادلات و نظم بینالمللی برخوردارند.دو بلوک قدرتمندی که در ساختارهای نظام بینالملل بیشترین میزان هماهنگی را با یکدیگر دارند و در راستای تأمین اهداف واحدی گام بر می‌دارند. امّا به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا، مناسبات میان بروکسل و واشنگتن را به سردی و تیرگی کشانده است. خروج ترامپ از برخی توافق‌نامه‌ها و سازمانهای بینالمللی همچون توافق‌نامه‌های آب و هوایی پاریس و برجام و تهاجم ترامپ به ناتو و حمایت وی از جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا و ... از جمله مواردی است که منافع و سیاستهای اروپا و آمریکا را در موضوعات منطقهای و بینالمللی تحت تأثیر قرار داده است و بر اختلافات دو طرف افزوده است.در این میان،پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که روابط آمریکا و اروپا در دوره ترامپ چگونه است؟فرضیۀ قابل طرح این است که با نشستن ترامپ بر کرسی قدرت در کاخ سفید، روابط واشنگتن و بروکسل که در گذشته در اتحاد و هماهنگی با یکدیگر در سیاستهای منطقهای و بینالمللی گام بر می-داشتند؛در ابعاد مختلفی رو به سردی و تیرگی نهاد.اتخاذ سیاستهای یکجانبه‌گرایانه ترامپ و خروج از برخی توافق‌نامه‌ها و سازمانهای منطقهای و بینالمللی مرتبط با منافع آمریکا، ضمن کاهش اعتماد اروپایی‌ها به وعده‌ها و سیاستهای واشنگتن، اهداف و منافع این دو قطب تأثیرگذار فراآتلانتیکی را که در گذشته در جبهۀ واحدی حرکت می‌کردند؛ با چالش مواجه خواهد کرد. برای تحلیل دادهها از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.
مهدی احمری
چکیده
زیربنای ایجاد توسعه پایدار در جوامع انسانی وجود ساختار حاکمیتی مناسب در آنها میباشد.هدف پژوهش حاضر بررسی چالشهای موجود در ساختار و کارکرد شوراهای اسلامی شهر برای کارایی بهینه نظام حکومتی میباشد.روش پژوهش کارکردی توسعه‌ای و از منابع کتابخانهای و اینترنتی میباشد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جایگاه شوراهای اسلامی ...
بیشتر
زیربنای ایجاد توسعه پایدار در جوامع انسانی وجود ساختار حاکمیتی مناسب در آنها میباشد.هدف پژوهش حاضر بررسی چالشهای موجود در ساختار و کارکرد شوراهای اسلامی شهر برای کارایی بهینه نظام حکومتی میباشد.روش پژوهش کارکردی توسعه‌ای و از منابع کتابخانهای و اینترنتی میباشد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جایگاه شوراهای اسلامی شهر در ساختار حاکمیتی ایران به عنوان مدیریت محلی تصویب و تایید شده است ولی این رده حاکمیتی زمانی بالاترین سطح انتفاع برای ساختار سیاسی ایران را خواهد داشت که امکان تصمیم‌گیری را بر اساس مقتضیات محلی در امور اجتماعی ، مالی و سیاسی داشته باشد و برنامه ریزی و مدیریت مناسبی روی نهادها و سازمانهای محلی زیر مجموعه وزارتخانه‌های دولتی که بصورت محلی حضور دارند، داشته باشد تا وظیفه حاکمیت محلی خود را کامل ایفا نماید. بررسی دوره‌های مختلف شوراهای اسلامی نشانه‌هایی از فراز و نشیب شرایط تمرکززدایی در نظام حکومتی بسیط کشور ایران دارد که در روابط مدیریت‌های محلی و سازمانهای زیر مجموعه دولتی بروز میکند و چالشهایی را به دنبال دارد. درمواقع بروز جریانات سیاسی متفاوت بین مرکز حاکمیت (دولت) و پیرامون (شوراهای اسلامی شهر ) ناهماهنگی کارکردی قابل مشاهده است. توجه به مشارکت محلی زمینه مردم‌سالاری است ونتایج حاکی است که که در قوانین و آیین‌نامه‌های مصوب ایران لحاظ شده است. اگر امکان تحقق وعده‌های مدیریت‌های محلی (شوراهای اسلامی) فراهم باشد و اقناع مردم ازوضعیت موجود مشاهده گردد؛ مشارکت در حاکمیت، سطح بهینه خود را خواهد داشت که در این خصوص اعتماد حاکمیت مرکزی به شوراهای اسلامی شهر و افزایش یا واگذاری اختیارات قانونی پبشنهاد می‌گردد
کیومرث ملکی؛ محمدرضا پورمحمدی
چکیده
قرارگیری کشور بر روی کمربند زلزله و موضوع آسیب‌پذیری و کنترل بحران زلزله، با نگرش به آمار ثبت‌شده از تهدیدات محیطی گذشته و معاصر، این حقیقت آشکار میشود که مدیریت بحران فعلی در حال حاضر نمی‌تواند به‌تنهایی قادر به مقابله با آثار مخرب بلایا جهت جلوگیری از اثرات ویرانگر بر مراکز حیاتی و حساس و نیروی انسانی باشند، لذا به‌کارگیری ...
بیشتر
قرارگیری کشور بر روی کمربند زلزله و موضوع آسیب‌پذیری و کنترل بحران زلزله، با نگرش به آمار ثبت‌شده از تهدیدات محیطی گذشته و معاصر، این حقیقت آشکار میشود که مدیریت بحران فعلی در حال حاضر نمی‌تواند به‌تنهایی قادر به مقابله با آثار مخرب بلایا جهت جلوگیری از اثرات ویرانگر بر مراکز حیاتی و حساس و نیروی انسانی باشند، لذا به‌کارگیری اصول و معیارهای پدافند غیرعامل است که میتواند به تکمیل زنجیره دفاع شهری کمکی مؤثر و قابل‌توجه نماید. غالباً تحقیقات موجود در رابطه با کاهش خسارات ناشی از زلزله محور روش‌های ساخت‌وساز ساختمانی جهت افزایش مقاومت بنا در برابر زلزله بوده است. در این پژوهش با تاکید بر پدافند غیرعامل و شناسایی مولفهها و شاخص‌های آسیب‌پذیری و پهنه‌بندی خطر در 4 مولفه طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی با 48 شاخص، در قالب پرسشنامه، مناطق آسیب‌پذیر ناشی از زلزله را به صورت جامع در راستای کاهش خطر را مشخص نمود. در این مقاله بررسی و تحلیلهای لازم با اعمال نظر متخصصان حوزه شهرسازی و پدافند غیرعامل و... از طریق توزیع تعداد 30 پرسشنامه و کمک از نرم‌افزار GIS در پردازش و تهیه خروجی مدل‌های آراس و تاپسیس در سطح مناطق شهرداری کلان شهر تبریز استفاده شده است و در نهایت با توجه به نتایج مدل‌های آراس و تاپسیس منطقه 10 شهرداری منطقه بحرانی و منطقه 2 شهرداری دارای کمترین میزان آسیب‌پذیری از زلزله تشخیص داده شد. عوامل این افزایش آسیب‌پذیری و راهکارهای برون رفت از بحران در سطح مناطق ده‌گانه شهرداری متناسب با اصول پدافندغیرعامل و خروجی مدل‌ها ارائه شدند.
مجید دهقانیان؛ ابراهیم رومینا؛ محمدرضا حافظ نیا؛ مصطفی قادری حاجت
چکیده
سیاست‌گذاری دقیق و اتخاذ استراتژی جامع و هدفمند در عرصه سیاست خارجی یکی از نیازهای اساسی کشورهاست. کشورها بر اساس ظرفیت‌های اعمال قدرت، به گسترش حوزه نفوذ و افرایش نقش در منطقه یا مناطق پیرامونی خود و تأثیرگذاری بر آن علاقه‌مند هستند و میتوان گفت، امروزه دامنه این تأثیرگذاری، از حوزه صرف نظامی خارج و شامل طیف وسیعی از مؤلفه‌ها ...
بیشتر
سیاست‌گذاری دقیق و اتخاذ استراتژی جامع و هدفمند در عرصه سیاست خارجی یکی از نیازهای اساسی کشورهاست. کشورها بر اساس ظرفیت‌های اعمال قدرت، به گسترش حوزه نفوذ و افرایش نقش در منطقه یا مناطق پیرامونی خود و تأثیرگذاری بر آن علاقه‌مند هستند و میتوان گفت، امروزه دامنه این تأثیرگذاری، از حوزه صرف نظامی خارج و شامل طیف وسیعی از مؤلفه‌ها میشود که مفهوم عمق استراتژیک را شکل می-دهد.مطالعه حاضر باهدف ارائه تعریفی جامع و چندبعدی از مفهوم عمق استراتژیک و شناسایی مؤلفههای تأثیرگذار بر آن، با استفاده از روش ترکیبی کتابخانهای و میدانی صورت گرفته است. در بخش کتابخانهای، ضمن مرور ادبیات نظری، تعاریف مختلف و ابعاد متنوع عمق استراتژیک بررسی‌شده است. در بخش میدانی، با طراحی پرسشنامه‌ای و توزیع آن در میان اساتید و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های کشور، نظرات خبرگان در خصوص مؤلفههای عمق استراتژیک جمع‌آوری و با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل شده است.یافتههای پژوهش نشان میدهد که عمق استراتژیک مفهومی چندبعدی و پویا است که فراتر از مرزهای جغرافیایی بوده و شامل ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نظامی میشود. در این پژوهش، ۱۴ مؤلفه اصلی برای عمق استراتژیک شناسایی و بر اساس نظر خبرگان رتبه‌بندی شدهاند.
محمدرضا جوفار؛ علیرضا محرابی؛ حمیدرضا محمدی
چکیده
عربستان سعودی به‌عنوان کشوری تازه تاسیس و برخاسته از نظام قبیله‌ای-مذهبی به علت وجود جامعه نیمه سنتی-نیمه مدرن باعث شده زندگی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مردم این کشور با چالشها و نارضایتی‌هایی همراه گردد. تاسیس این کشور به سال 1932 بر می‌گردد و این سابقه کوتاه، تنوع قومی، نژادی، مذهبی، ایدئولوژی و امثال آن موجب پیدایش چالشهایی در ...
بیشتر
عربستان سعودی به‌عنوان کشوری تازه تاسیس و برخاسته از نظام قبیله‌ای-مذهبی به علت وجود جامعه نیمه سنتی-نیمه مدرن باعث شده زندگی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مردم این کشور با چالشها و نارضایتی‌هایی همراه گردد. تاسیس این کشور به سال 1932 بر می‌گردد و این سابقه کوتاه، تنوع قومی، نژادی، مذهبی، ایدئولوژی و امثال آن موجب پیدایش چالشهایی در این کشور شده است. این چالشها برخاسته از شکاف‌های جغرافیای سیاسی پادشاهی سعودی است و شناخت آن موجب دقت در تحلیل‌ها و کمک به تحقیقاتی است که آینده پژوهی این کشور را بررسی می‌نمایند. عربستان سعودی علاوه بر هم‌مرزی دریایی با ایران، از نظر ایدئولوژیک و تأثیرگذاری در جهان اسلام اهمیت ویژهای دارد. وجود دو شهر مقدس مکه و مدینه، حضور زائران ایرانی، و رقابت با جمهوری اسلامی ایران برای رهبری جهان اسلام، جایگاه خاصی به این کشور می‌بخشد. از این رو این پژوهش با هدف بررسی شکاف‌های جغرافیای سیاسی عربستان سعودی، به بررسی جریان‌های داخلی و جغرافیای سیاسی این کشور پرداخته است. پژوهش حاضر کاربردی و روش آن کیفی و از نوع توصیفی-تحلیلی است. گردآوری دادهها اسنادی-کتابخانهای است. پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که «شکاف‌های جغرافیای سیاسی عربستان سعودی چیست». در نهایت این پژوهش، عربستان سعودی را دارای شکاف‌های مذهبی، قومی-قبیله‌ای، اقتصادی و سیاسی می‌داند. به نظر می‌رسد در صورت عدم مدیریت صحیح این شکاف‌ها، دولت با تنش‌های داخلی میان شیعیان و اهل تسنن، نخبگان، قبایل، سنت‌گرایان و اصلاح‌طلبان و همچنین جوانان مواجه خواهد شد. این شکاف‌ها ظرفیت آن را دارند که بقاء آل‌سعود را تهدید نمایند.
حمید درج؛ رضا التیامی نیا
چکیده
ایران و ترکیه به دلیل اهمیت چندبُعدی قفقاز جنوبی، به این منطقه حساسیت‌های خاصی دارند. ایران این منطقه را عرصه‌ای برای توسعه قدرت و نفوذ خود تلقی میکند و از طرفی ترکیه از آن به مثابه سرپُلی برای نقش‌آفرینی و ارتقای جایگاه خود در اوراسیا می‌نگرد. سؤال پژوهش این است که با توجه به جایگاه قفقاز جنوبی در سیاست‌خارجی ایران و ترکیه، این ...
بیشتر
ایران و ترکیه به دلیل اهمیت چندبُعدی قفقاز جنوبی، به این منطقه حساسیت‌های خاصی دارند. ایران این منطقه را عرصه‌ای برای توسعه قدرت و نفوذ خود تلقی میکند و از طرفی ترکیه از آن به مثابه سرپُلی برای نقش‌آفرینی و ارتقای جایگاه خود در اوراسیا می‌نگرد. سؤال پژوهش این است که با توجه به جایگاه قفقاز جنوبی در سیاست‌خارجی ایران و ترکیه، این دو کشور در این منطقه چه سیاستی را دنبال می‌کنند؟ فرضیۀ پژوهش این است که با توجه به خلأ قدرتِ ایجاد شده در دوران پساجنگ سرد، قفقاز جنوبی، فرصتهایی را پیشروی ایران و ترکیه قرار داده است که در این راستا؛ دو کشور در صدد دستیابی به اهدافی همچون بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی و انرژی منطقه و برقراری صلح و ثبات منطقهای و از سویی، توسعه همکاری‌ها برآمدهاند. در این میان، آنکارا با برقراری مناسبات نزدیک با بازیگران منطقهای و فرامنطقهای همچون آذربایجان، اسرائیل و آمریکا، سیاست مهار ایران را دنبال میکند؛ این در حالی است که تهران با ایجاد محور تهران- مسکو- ایروان، در تلاش برای کاستن از نفوذ منطقهای آنکارا و انزوای آن در قفقاز جنوبی برآمده است. برای تحلیل دادهها از روش تحلیلِ کیفی استفاده شده است.
حمید درج
چکیده
موقعیت استراتژیک پاکستان در جنوب آسیا سبب شده تا این کشور همواره مورد توجه آمریکا قرار بگیرد. طیفی از روابط گرم و دوستانه تا سرد و خنثی در رابطه آمریکا و پاکستان از بدو تأسیس این کشور وجود داشته است. ترامپ با متهم کردن پاکستان به پناه دادن به تروریست‌ها سیاست اعمال فشار و تحریم در قبال این کشور را اتخاد کرده است که این اقدام ترامپ موجب ...
بیشتر
موقعیت استراتژیک پاکستان در جنوب آسیا سبب شده تا این کشور همواره مورد توجه آمریکا قرار بگیرد. طیفی از روابط گرم و دوستانه تا سرد و خنثی در رابطه آمریکا و پاکستان از بدو تأسیس این کشور وجود داشته است. ترامپ با متهم کردن پاکستان به پناه دادن به تروریست‌ها سیاست اعمال فشار و تحریم در قبال این کشور را اتخاد کرده است که این اقدام ترامپ موجب شده تا روابط واشنگتن- اسلام‌آباد به سردی گراید. عدم جدیّت لازم در اسلام‌آباد در مبارزه با تروریست‌های طالبان باعث شده است تا کاخ‌سفید به کاهش کمک‌های نظامی و اقتصادی خود در قبال اسلام‌آباد روی آورد. سؤال اصلی مقاله این است که سیاست خارجی آمریکا در قبال پاکستان در دوره ترامپ چیست؟ در پاسخ به این سؤال میتوان گفت؛ ترامپ بنا به دلایلی همچون؛ عدم‌جدیّت پاکستان در مبارزه با تروریست‌ها، نگرانی از دسترسی شبه‌نظامیان اسلام‌گرا به تأسیسات هسته-ای این کشور و از طرفی تضعیف و مهار رقبای منطقهای خود همچون روسیه، چین، و ایران رویکردی تنبیهی و سخت‌گیرانه را در قبال اسلام‌آباد اتخاذ نموده است و در این راستا، به قطع یا تعلیق کمک‌های نظامی و اقتصادی آمریکا به اسلام‌آباد مبادرت می‌ورزد. در این پژوهش تلاش می‌گردد با بهره‌گیری از نظریه واقع‌گرایی تهاجمی و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی فرضیه پژوهش به آزمون گذاشته شود.
علاالدین روکی؛ اسفندیار بندریان؛ محمدرضا پودینه
چکیده
طرح مسئله: درسال‌های اخیر،ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین همان شناسایی قابلیت‌ها،توانمندی‌ها،امکانات ومحدودیت های منطقه ازنظرمنابع اکولوژیک پایداروناپایداربرای تمامی کاربری‌هاست. اهمیت ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین تا جایی است که چنانچه سرزمین بالقوه فاقدتوان اکولوژیکی مناسب برای کاربری خاص باشد (حتی در صورت نیاز اقتصادی واجتماعی ...
بیشتر
طرح مسئله: درسال‌های اخیر،ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین همان شناسایی قابلیت‌ها،توانمندی‌ها،امکانات ومحدودیت های منطقه ازنظرمنابع اکولوژیک پایداروناپایداربرای تمامی کاربری‌هاست. اهمیت ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین تا جایی است که چنانچه سرزمین بالقوه فاقدتوان اکولوژیکی مناسب برای کاربری خاص باشد (حتی در صورت نیاز اقتصادی واجتماعی به وجود آن کاربری)، اجرای آن طرح نه تنها سبب بهبود وضعیت زیست‌محیطی منطقه نمی‌گردد، بلکه، تخریب بیشتر محیط را به ارمغان خواهد آورد.هدف:برهمین مبنا، هدف پژوهش حاضر، ارزیابی توان اکولوژیکی شهرستان ساحلی کنارک بر پایه ویژگی‌های محیط طبیعی است.پژوهش حاضر ازنوع کاربردی وروش آن توصیفی-تحلیلی است.این مطالعه، با هدف تعیین توان اکولوژیک شهرستان کنارک بر پایه ویژگی‌های محیط طبیعی برای توسعه سکونتگاه‌ها به عنوان بستر مناسب هرگونه برنامه‌ریزی درخصوص نوع استفاده ازسرزمین انجام شده است. شهرستان ساحلی کنارک برای زیست انسانی وتنوع جاذبه‌ها ومناظر و چشم‌انداز طبیعی وسواحل و غیره، ناگزیر از ارزیابی توان اکولوژیک است.روش: برای ارزیابی توان اکولوژیک شهرستان ساحلی کنارک از14 معیار شامل؛ شبکه ارتباطی- رودخانه‌های اصلی- آبراهه-های فرعی- تراکم پوشش گیاهی- گسل- ارتفاع- شیب- جهت شیب- کاربری‌ها- فرسایش خاک- دما- رطوبت- کانون زلزله و فرودگاه استفاده شده است. لذا این پژوهش دارای چهار مرحله میباشد:قسمت اول: ابتدا آماده سازی وتهیه لایه‌ها انجام گردید.قسمت دوم: لایه‌های استخراج شده با استفاده ازروش تابع عضویت فازی، استانداردسازی شدهاند. قسمت سوم: درمرحله بعدی، وزن هر لایه با استفاده ازروش ANP محاسبه گردیده است. قسمت چهارم: درمرحله بعدی، لایه‌ها براساس روش مجموع ساده وزنی (SAW) روی هم‌گذاری شده است و توان اکولوژیکی منطقه مورد مطالعه مشخص گردید.نتایج: یافتهها نشان می‌دهدقسمت‌های شرق و حنوب شرق
دانیال رضاپور؛ صدیقه آذین
چکیده
با توجه به تغییر و تحول‌هایی که در سال‌های اخیر در هرم قدرت جهانی پدید آمده است، فناوری هوش مصنوعی مولفه بنیادین مهمی است که باعث میشود کشورهای مالک آن توان رقابت ژئوپلیتیکی بیشتری پیدا کنند و بتوانند توازن قوا را در نظام بین-الملل به نفع خود بر هم بزنند. بر این اساس روسیه در مسیر ارتقا جایگاه خود در نظام بینالملل در پی توسعه و کاربرد ...
بیشتر
با توجه به تغییر و تحول‌هایی که در سال‌های اخیر در هرم قدرت جهانی پدید آمده است، فناوری هوش مصنوعی مولفه بنیادین مهمی است که باعث میشود کشورهای مالک آن توان رقابت ژئوپلیتیکی بیشتری پیدا کنند و بتوانند توازن قوا را در نظام بین-الملل به نفع خود بر هم بزنند. بر این اساس روسیه در مسیر ارتقا جایگاه خود در نظام بینالملل در پی توسعه و کاربرد فناوری هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف به ویژه نظامی است. با این استدلال هدف مقاله بررسی راهبرد کرملین باتوجه به استفاده از هوش مصنوعی در آسیای مرکزی است، بر این مبنا این سوال طرح میشود که روسیه در چارچوب استفاده از هوش مصنوعی چه اهدافی را در آسیای مرکزی دنبال میکند و به دنبال آن با چه چالشهایی روبه رو است؟ از آنجا که روسیه به طور سنتی قدرتی با برتری نظامی در نظام بینالملل و مخصوصا در خارج نزدیظرفیت‌های فناوری هوش مصنوعی در طیف وسیعی از کاربردهای نظامی شامل فروش تسلیحاتکسب برتری اطلاعاتی، حملات سایبری، سامانه‌های بدون سرنشین و... در آسیای مرکزی محقق شود. البته چالشهایی همانند محدودیت‌های اقتصاد ملی، توانایی علمی و تحریم‌های بینالمللی به نظر می‌رسد در بخش اقتصادی روسیه این کشور را با مشکل رو به رو خواهد ساخت. با این ملاحظه یافتههای به دست آمده نشان از صدق فرض موجود در قبال موضوع روسیه و اهدافش در آسیای مرکزی با تکیه بر اهرم فناوری هوش مصنوعی دارد. روش تحقیق مقاله کیفی و مبتنی بر توصیف و تحلیل و جمع‌آوری اطلاعات از منابع اسنادی –کتابخانهای و صفحات اینترنتی است.
عزت الله اکبری تالارپشتی؛ ناصرعلی منصوریان
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی جایگاه و نقش قوه مقننه در سیاست خارجی، به مطالعه موردی مجلس شورای اسلامی ایران و کنگره ایالات متحده آمریکا می‌پردازد. در عصر حاضر که پیچیدگی‌های روابط بینالملل و چالشهای ژئوپلیتیک افزایش یافته، نقش نهادهای قانونگذار در شکل‌دهی و نظارت بر سیاست خارجی اهمیت دوچندان یافته است. این پژوهش با استفاده ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی جایگاه و نقش قوه مقننه در سیاست خارجی، به مطالعه موردی مجلس شورای اسلامی ایران و کنگره ایالات متحده آمریکا می‌پردازد. در عصر حاضر که پیچیدگی‌های روابط بینالملل و چالشهای ژئوپلیتیک افزایش یافته، نقش نهادهای قانونگذار در شکل‌دهی و نظارت بر سیاست خارجی اهمیت دوچندان یافته است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی، به بررسی چارچوب‌های قانونی، ساختارها و مکانیسم‌های تأثیرگذاری هر دو نهاد در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که علی‌رغم وجود تفاوت‌های ساختاری و حقوقی، هر دو نهاد از طریق ابزارهایی چون تصویب معاهدات بینالمللی (اصل ۷۷ قانون اساسی ایران)، نظارت بر اجرای سیاست‌ها، تخصیص بودجه و دیپلماسی پارلمانی در سیاست خارجی نقش‌آفرینی می‌کنند. با این حال، کنگره آمریکا با برخورداری از اختیارات گسترده‌تر قانونی از جمله اعلان جنگ و کنترل بودجه، تأثیر عمیق‌تری بر سیاست خارجی دارد، در حالی که مجلس شورای اسلامی با محدودیت‌های ساختاری و قانونی متعددی مواجه است. این پژوهش با ارائه راهکارهایی همچون تقویت کمیته‌های تخصصی و بهبود سازوکارهای نظارتی، بر اهمیت تعامل سازنده قوای مقننه و مجریه در راستای ارتقای کارآمدی سیاست خارجی تأکید میکند.
هادی ویسی
چکیده
دانش ژئوپلیتیک که شاخه ای از علم جغرافیا است، امروزه به یکی از حوزه های جذاب علمی و تأثیرگذار عرصه بین المللی تبدیل شده است. دانش ژئوپلیتیک در سیر تکوین و تحول خود فراز و نشیب زیادی تجربه کرده است. گرچه سابقه موضوعی این دانش به اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم بر می گردد، اما به دلیل شکل دادن به سیاست جهانی و روابط قدرت در نیمه نخست ...
بیشتر
دانش ژئوپلیتیک که شاخه ای از علم جغرافیا است، امروزه به یکی از حوزه های جذاب علمی و تأثیرگذار عرصه بین المللی تبدیل شده است. دانش ژئوپلیتیک در سیر تکوین و تحول خود فراز و نشیب زیادی تجربه کرده است. گرچه سابقه موضوعی این دانش به اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم بر می گردد، اما به دلیل شکل دادن به سیاست جهانی و روابط قدرت در نیمه نخست سده بیستم که به جنگ جهانی دوم منجر شد، متهم به جنگ افروزی گردید و پس از آن برای بیش از دو دهه تقریباً از صحنه علمی و دانشگاهی کنار رفت. در زمانی که ژئوپلیتیک در دنیا چندان مورد اعتنا و اعتبار نبود، مقاله مبسوطی از میرحسن عاطفی با عنوان ژئوپلیتیک در مجله بررسی های تاریخی به زبان فارسی در سال 1345ش/1966م حاوی نکات علمی و برجسته ای است که تا کنون مورد توجه قرار نگرفته است. نوشتار حاضر به معرفی و نقد و وارسی این مقاله بر آمده و به این نتیجه رسیده است که محتوای مقاله ژئوپلیتیک از جامعیت و سطح کیفی علمی مناسبی برخوردار است و بازخوانی آن برای امروز سودمند است.
ندا شیخ؛ بهادر زارعی؛ سجاد رازقی
چکیده
دو واژه Territorial integrity و Border integrityبه واسطه حضور هم زمان در حوزه‌های معرفت شناختی، علمی مختلف و توضیح ناکامل آنها در قوانین بین المللی دارای معنا، کارکرد و معادل چندگانه‌ای شدهاند. به‌گونه‌ای که نوعی آشفتگی و عدم اجماع، به‌ویژه در میان جغرافیدانان سیاسی را سبب گردیده است. بر طبق متون مختلف تمامیت ارضی (Territorial integrity)مفهومی انتزاعی ...
بیشتر
دو واژه Territorial integrity و Border integrityبه واسطه حضور هم زمان در حوزه‌های معرفت شناختی، علمی مختلف و توضیح ناکامل آنها در قوانین بین المللی دارای معنا، کارکرد و معادل چندگانه‌ای شدهاند. به‌گونه‌ای که نوعی آشفتگی و عدم اجماع، به‌ویژه در میان جغرافیدانان سیاسی را سبب گردیده است. بر طبق متون مختلف تمامیت ارضی (Territorial integrity)مفهومی انتزاعی است که با مجموعهای از مفاهیم، ارزش‌ها و اندیشه‌ها و مسائل انسانی و فضایی درهم آمیخته است. همچنین تمامیت مرزی مفهومی انتزاعی از مسائل فضایی است. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش فرا تحلیل کوشیده تا ابعاد فلسفی-فضایی این دو واژه را واکاوی و بازخوانی کند و به این پرسش پاسخ دهد که: چرا این دو واژه معادل‌ها و معانی مختلف می‌گیرند و گه‌گاه به اشتباه به‌جای هم به‌کار می‌روند. یافتههای پژوهش نشان می‌دهدکه به‌نظر می‌رسد که دخیل شدن عناصر و سازه های جغرافیایی و فضایی و معرفت‌شناختی مختلف، عدم جامع و کامل‌بودن توضیحات و قوانین بین المللی راه را برای تکثر و اشتباه در تفسیر و به‌کارگیری دو واژه هموار کرده است. به گونه‌ای که آن دسته از معانی و مفاهیم بر آمده از Territorial integrity به واقعیت نزدیک‌تر است که علاوه بر دیدگاه ساختار- عاملیتی، دیدگاه ”فضایی‟ و ”کل نگرانه جغرافیا‟ را دخالت دهند و گزارههای مرتبط با این واژه مثل استقلال، آزادی و وحدت کشور را پوشش دهند، همچنین در مورد تمامیت مرزی آن دسته از تفسیرها که بعد فضایی و جغرافیایی را در نظر می‌گیرد و مربوط به مرز فیزیکی و حفاظت از آن است میتواند به‌کار رود.
احسان لشگری تفرشی
چکیده
از منظر رویکرد گفتمانی؛ تثبیت و تداوم مشروعیت گفتمان نیازمند شارحانی است که در وصف این مشروعیت، قوام روابط میان نمادها و نیروهای اجتماعی و طرد نیروهای غیریت ساز کنشگری نمایند. در این راستا در عصر قاجاریه(1796- 1925) و تا پیش از انقلاب مشروطه(1906)؛ الگویی از حکمرانی شبه فدرال مبتنی بر توزیع و تفویض اختیار به نیروهای اجتماعی- ناحیه‌ای شکل ...
بیشتر
از منظر رویکرد گفتمانی؛ تثبیت و تداوم مشروعیت گفتمان نیازمند شارحانی است که در وصف این مشروعیت، قوام روابط میان نمادها و نیروهای اجتماعی و طرد نیروهای غیریت ساز کنشگری نمایند. در این راستا در عصر قاجاریه(1796- 1925) و تا پیش از انقلاب مشروطه(1906)؛ الگویی از حکمرانی شبه فدرال مبتنی بر توزیع و تفویض اختیار به نیروهای اجتماعی- ناحیه‌ای شکل یافت که پیش از آن مسبوق به سابقه نبود. در این دوره غالب فقهای تشیع از طریق تفسیر متون دینی قادر گردیدند با پایه ریزی نظام شناختی این الگوی حکمرانی به مثابه یک گفتمان ذیل احکام فقهی؛ توزیع اختیارات میان نیروهای اجتماعی- فضایی را تبیین نمایند. در این پژوهش کوشش گردیده در چارچوب رابطه دانش/ قدرت فوکو چگونگی کنشگری این طبقۀ اجتماعی در جهت تثبیت گفتمان حکمرانی شبه فدرال(ملوک‌الطوایفی) مورد بررسی قرار گیرد. یافتههای تحقیق نمایان‌گر آن است که تنظیم نظام دانش/ قدرت ذیل حکمرانی ملوک الطوایفی و مقبولیت بخشی به توزیع قدرت میان نهادهای اجتماعی- فضایی از طریق غلبۀ اعتقاد به ضرورت اجتهاد علماء در باب مسائل اجتماعی- سیاسی شکل گرفت و منجر به توسعه فقه سیاسی گردید. ضمن اینکه الگوی مناسبات اقتصادی سبب حمایت فقهای تشیع از پخش فضایی- اجتماعی قدرت گردید. همچنین فقدان ارتش دائمی در این دوره موجب می‌گردید که پادشاهان قاجار در موقع جنگ نیازمند فتوای علماء جهت بسیج عشایر و سایر طبقات اجتماعی باشند. این الگوی عقلانیت گفتمانی موجب محدود شدن دیوان سالاری متمرکز در ایران گردید و مدیریت قلمرو سرزمینی را به سوی تمرکززدایی و غیرکانونی شدن سلسله مراتب مدیریت سیاسی سوق داد.
رسول عیدی؛ زهرا احمدی پور؛ سید هادی زرقانی
چکیده
در فرهنگ ایران، آیین‌ها و جشن‌ها همواره نقش کلیدی در تقویت همبستگی اجتماعی و هویت فرهنگی داشته‌اند. ایرانیان از طریق این مراسم‌ها به بازتولید ارزش‌های اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خود پرداخته‌اند. یکی از مهمترین این آیین‌ها، جشن نوروز است که ریشه در اساطیر و سنت‌های کهن ایرانی دارد و با آداب‌ورسوم ویژهای شناخته میشود. این پژوهش ...
بیشتر
در فرهنگ ایران، آیین‌ها و جشن‌ها همواره نقش کلیدی در تقویت همبستگی اجتماعی و هویت فرهنگی داشته‌اند. ایرانیان از طریق این مراسم‌ها به بازتولید ارزش‌های اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خود پرداخته‌اند. یکی از مهمترین این آیین‌ها، جشن نوروز است که ریشه در اساطیر و سنت‌های کهن ایرانی دارد و با آداب‌ورسوم ویژهای شناخته میشود. این پژوهش به بررسی نقش جشن نوروز در تقویت هویت ملی ایران پرداخته است. روش تحقیق ترکیبی از رویکردهای کیفی و کمی بوده و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانهای و تحقیقات میدانی انجام شده است. جامعه آماری شامل 85 نفر از متخصصان این حوزه بوده که به‌صورت هدفمند انتخاب شدهاند و دادههای حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل گردیده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که نوروز از طریق افزایش احساس تعلق به جامعه، انسجام اجتماعی و حس عضویت، به تحکیم هویت ملی کمک میکند. از بُعد تاریخی، این جشن با برجسته‌سازی افتخار به گذشته و تعریف دوره‌های تاریخی، هویت تاریخی ایرانیان را تقویت میکند. از نظر جغرافیایی، نوروز موجب تقویت حس یکپارچگی ملی و افزایش نگرش مثبت نسبت به سرزمین ایران میشود. در بُعد فرهنگی نیز با تأکید بر حفظ میراث فرهنگی و پاسداشت سنت‌ها، به استمرار هویت ایرانی یاری می‌رساند. یافتهها نشان میدهد که نوروز نه‌تنها یک آیین فرهنگی، بلکه عاملی بنیادین در تثبیت و ارتقای هویت ملی ایران است.
)
