محمد مهر آئین؛ امیر تیمور رفیعی؛ محمدنبی سلیم
چکیده
جغرافیای انسانی هندوستان به دلیل تکثر قومی و تنوع مذهبی، بستر مناسبی برای چالشهای سیاسی و اجتماعی این سرزمین فراهم آورده است. از آن جا که حدود ششصد سال، فرمانروائی هند با حکام مسلمان بود، اجرای سیاست مدبرانه مذهبی برای ثبات و انسجام سیاسی ضرورت تام داشت.حکومت گورکانیان که بر پهنه وسیعی از شبه قاره هند حکم می راند، بر پایه رواداری دینی ...
بیشتر
جغرافیای انسانی هندوستان به دلیل تکثر قومی و تنوع مذهبی، بستر مناسبی برای چالشهای سیاسی و اجتماعی این سرزمین فراهم آورده است. از آن جا که حدود ششصد سال، فرمانروائی هند با حکام مسلمان بود، اجرای سیاست مدبرانه مذهبی برای ثبات و انسجام سیاسی ضرورت تام داشت.حکومت گورکانیان که بر پهنه وسیعی از شبه قاره هند حکم می راند، بر پایه رواداری دینی نسبت به پیروان بودایی، هندو و سیک قلمروی خود رفتار کرد و حتی اکبرشاه کوشید با طرح اتحاد مذاهب، چالشها را به حداقل رساند؛ اما چرخش به سیاست تعصب آمیز و سختگیرانه مذهبی توسط اورنگ زیب، به ارکان امپراتوری گورکانی ضربه اساسی وارد کرد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیقی-توصیفی، به این پرسش پاسخ می دهد که با وجود درک گورکانیان از کیفیت جغرافیای انسانی و سیاسی هند، چرا سیاست تسامح مذهبی کنار گذاشته شد و نتیجه آن چه بود؟ مطالعات نشان می دهد که علاوه بر نقش موثر جانشینان اکبرشاه ، به ویژه اورنگ زیب در اولویت دادن به یک مذهب و پرهیز از تساهل دینی، بلکه ظهور تمایلات استقلال طلبانه مهاراجه ها و تغییر شکل تدریجی پراکندگی قومی هندوان، باعث لغو سیاست رواداری، افزایش نارضایتی و تضعیف پایه های حاکمیت گورکانیان شد
وحید کیانی؛ پرویز حسین طلایی
چکیده
به دنبال انقراض تدریجی سلسله سلوکی که قلمرو آن در دو قدرت اشکانیان در شرق و رومی ها در غرب، به تحلیل رفت؛ اشکانیان با رومی ها هم مرز شدند. رومی ها با توجه به مشکلات داخلی اشکانیان توانستند بر مناطق ژئوپلیتیک مانند بین النهرین دست پیدا کنند. ساسانیان از همان ابتدا چون خواهان تسلط بر سرزمین های شرق فرات و بیرون راندن رومی ها از آن جا بودند، ...
بیشتر
به دنبال انقراض تدریجی سلسله سلوکی که قلمرو آن در دو قدرت اشکانیان در شرق و رومی ها در غرب، به تحلیل رفت؛ اشکانیان با رومی ها هم مرز شدند. رومی ها با توجه به مشکلات داخلی اشکانیان توانستند بر مناطق ژئوپلیتیک مانند بین النهرین دست پیدا کنند. ساسانیان از همان ابتدا چون خواهان تسلط بر سرزمین های شرق فرات و بیرون راندن رومی ها از آن جا بودند، سیاست تهاجمی را در پیش گرفته و به فتح این سرزمین ها در مقاطع مختلف پرداختند. نتایج به دست آمده از پژوهش حاکی از آن است که شهر نصیبین یکی از کانون های اصلی جنگ های ایران و روم در دوره ساسانی بود؛ چنان که این شهر از سویی دسترسی به آن به منزله در دست داشتن میان رودان و آسیای صغیر بود و از دیگر سو نصیبین در مرزهای ایران و بیزانس واقع شده و جزو نقاطی به شمار می آمد که ترانزیت کالا در آن جا انجام می شد، بنابراین هم ایران و هم بیزانس از لحاظ سیاسی، اقتصادی و حتی مذهبی نمی خواستند تسلطشان را بر این شهر از دست بدهند. بنابراین از دست دادن چنین شهری به عنوان تغییری عمده در توازن قدرت در میان رودان محسوب می شد، چنان که ایران و بیزانس حاضر به از دست دادن این شهر نبودند و به همین خاطر درگیری های ممتدی میان آن ها به وجود آمد که به مرور تحلیل قدرت دو امپراتوری را به دنبال داشت.
احسان لشگری تفرشی
چکیده
یکی از رویکردهای بنیادین تحلیل اثرات دولت مدرن به مثابه نهاد سیاسی ادارۀ سرزمین در جغرافیای سیاسی انطباق کارکرد آن با مکاتب روش شناختی می باشد. چرا که لحاظ نمودن اثر دولت در تولید فضا در هر کدام از مکاتب روش شناسی دارای تبعات کارکردی متمایزی خواهد بود. در این راستا کوشش گردیده با روش توصیفی- تحلیلی و با تطبیق مفهوم و کارکرد دولت با رویکرد ...
بیشتر
یکی از رویکردهای بنیادین تحلیل اثرات دولت مدرن به مثابه نهاد سیاسی ادارۀ سرزمین در جغرافیای سیاسی انطباق کارکرد آن با مکاتب روش شناختی می باشد. چرا که لحاظ نمودن اثر دولت در تولید فضا در هر کدام از مکاتب روش شناسی دارای تبعات کارکردی متمایزی خواهد بود. در این راستا کوشش گردیده با روش توصیفی- تحلیلی و با تطبیق مفهوم و کارکرد دولت با رویکرد اثبات گرا؛ نظرگاه نوینی در رابطه با کارکردهای دولت در جغرافیای سیاسی اثبات گرا و در پرتو عملکرد سرمایه داری ارائه گردد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که ساخت سیاسی مقیاس ملی در چارچوب مفهوم کشور و مقیاس فراملی مشتمل بر قلمرو فراکشوری الگوهای متفاوتی از کارکردشناسی دولت را در چارچوب روش شناسی اثبات گرا بدست می دهد. بطوری که در مقیاس ملی و در محدودۀ سرزمینی؛ تنها وظیفه دولت حفاظت از حقوق فردی، تضمین امنیت و آزادی شهروندان، دفاع از تمامیت ارضی کشور و ارائه برخی خدمات کارگزاری آن هم با تضمین رقابت کامل می باشد. در این چارچوب فضای جغرافیایی بیرون از سیاست به رسمیت شناخته شده و تلاش برای برنامه ریزی فضایی برگرفته از خواست جامعه مدنی مفروض انگاشته می شود. در مقیاس فراملی نیز رابطه حاکمیت و فضا منبعث از نوعی رفتار قلمروخواهانه می باشد که میان کشورها و بازیگران سیاسی وجود دارد و سازندۀ مفاهیم و نظریات ژئوپلیتیک می باشد.
محمد رئوف حیدری فر؛ نگین رسولی
چکیده
راهبرد ایالات‌متحده در منطقه غرب آسیا به‌عنوان یکی از مستعدترین مناطق ژئوپلیتیکی و ژئواکونومی همانند سایر مناطق جهان به شکل یکسانی نیست و دارای ماهیتی متفاوت می‌باشد. مذاهب متفاوت، منابع نفت و گاز، تشکیل کشور اسرائیل(رژیم غاصب صهیونیستی)، رقابت‌های منطقهای و جهانی قدرت‌های بزرگ مانند چین و روسیه، مسائل هسته‌ای ایران و غیره ...
بیشتر
راهبرد ایالات‌متحده در منطقه غرب آسیا به‌عنوان یکی از مستعدترین مناطق ژئوپلیتیکی و ژئواکونومی همانند سایر مناطق جهان به شکل یکسانی نیست و دارای ماهیتی متفاوت می‌باشد. مذاهب متفاوت، منابع نفت و گاز، تشکیل کشور اسرائیل(رژیم غاصب صهیونیستی)، رقابت‌های منطقهای و جهانی قدرت‌های بزرگ مانند چین و روسیه، مسائل هسته‌ای ایران و غیره سبب شده امریکا در معادلات بین‌المللی خود توجه بیشتری به منطقه غرب آسیا داشته باشد. در این پژوهش علت تغییر و تنوع راهبردهای ایالات‌متحده امریکا در قبال خاورمیانه با محوریت ایران بررسی میشود. روش پژوهش از نوع استنادی – تحلیلی می‌باشد و فرضیات آن با استفاده از روش آماری همبستگی اسپرمن، مدل نزدیک‌ترین فاصله تا راه‌حل ایده آل تاپسیس و ژئوکالچر شیعه و تنظیم پرسشنامه مورد بررسی و بر همین اساس تحلیل گردید. نمونه آماری این پژوهش تعداد 15 کارشناس از رشته‌های علوم سیاسی، روابط بینالملل و جغرافیای سیاسی است که به روش تصادفی ساده انتخاب گردیده‌اند که تحت عنوان پنل دلفی معرفی‌شده‌اند. نتایج پژوهش نشان داد آنچه بیش از همه موجب اتخاذ راهبردهای متفاوت امریکا و پافشاری به ماندن در خاورمیانه شده مسئله تأمین انرژی فعلی و آتی خود برای صنایع این کشور( sig=0.304 ) می‌باشد؛ همچنین ازنظر وزن ژئوپلیتیکی در میان کشورهای خاورمیانه این ایران(Di=0.14356) است که بیشترین توجه راهبردی امریکا را به خود جلب کرده است؛ به‌عبارت‌دیگر بزرگ‌ترین کشور مانع درراه رسیدن به اهداف امریکا، ایران می‌باشد. درنهایت ژئوکالچر شیعه یکی از مهمترین عواملی است که موجب میشود سیاست‌های امریکا( به‌ویژه در خصوص رژیم صهیونیستی، بازار انرژی و حضور رقبای روس و چینی) ...
فرزاد سلطانی؛ ابراهیم ضرغامی؛ مهدی جاودانی مقدم
چکیده
استراتژی دریایی یکی از مهمترین ابعاد استراتژی ملی قدرت‌های بزرگ به حساب می‌آید. این مساله اگرچه با تحول ماهوی قدرت در سیاست جهانی، اهمیتی را که آلفرد ماهان در «تاثیر و نفوذ قدرت دریایی در تاریخ» مطرح کرده بود را از دست داده است اما در دو دهه اخیر مجددا به عرصه رقابت ژئوپلیتیک قدرت‌های بزرگ بازگشته است. در این میان، اقیانوس هند ...
بیشتر
استراتژی دریایی یکی از مهمترین ابعاد استراتژی ملی قدرت‌های بزرگ به حساب می‌آید. این مساله اگرچه با تحول ماهوی قدرت در سیاست جهانی، اهمیتی را که آلفرد ماهان در «تاثیر و نفوذ قدرت دریایی در تاریخ» مطرح کرده بود را از دست داده است اما در دو دهه اخیر مجددا به عرصه رقابت ژئوپلیتیک قدرت‌های بزرگ بازگشته است. در این میان، اقیانوس هند و شکل گیری ائتلاف بندی‌های جدیدی مانند کواد و آکوس در آن را میتوان نقطه عزیمت جدیدی در بازی قدرت‌های جهانی دانست. در این راستا، این مقاله به این سوال اصلی پرداخته است که اقیانوس هند چه جایگاهی در معادلات ژئوپلیتیک قدرت‌های دریایی با تاکید بر گروه بندی‌های کواد و آکوس دارد؟ یافتههای این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته نشان دهنده انتقال تدریجی مرکز ثقل اقتصاد و سیاست جهانی از اقیانوس اطلس به اقیانوس هند-آرام است که در پرتو ائتلاف بندی‌های نظامی و امنیتی جدید به تشدید رقابت و تنش میان قدرت‌های بزرگ دریایی منجر خواهد شد.
جغرافیای سیاسی
مرتضی فیروزی؛ سیّد هادی زرقانی؛ هادی اعظمی؛ زهرا نسیمی
چکیده
اسامی جغرافیایی در طول تاریخ همواره در معرض تغییروتحول بوده است. بعد از تشکیل دولت - ملت‌های مدرن در خاورمیانه و رواج ملی‌گرایی در این منطقه، در راستای ملت‌سازی در تمامی کشورهای منطقه نام‌های جغرافیایی نقش مهمی در تعریف هویت ملی آنان ایفا کرده است. این موضوع برای خلیج فارس نیز صدق می‌کند. بیشترین نام مورداستفاده برای خلیج فارس در ...
بیشتر
اسامی جغرافیایی در طول تاریخ همواره در معرض تغییروتحول بوده است. بعد از تشکیل دولت - ملت‌های مدرن در خاورمیانه و رواج ملی‌گرایی در این منطقه، در راستای ملت‌سازی در تمامی کشورهای منطقه نام‌های جغرافیایی نقش مهمی در تعریف هویت ملی آنان ایفا کرده است. این موضوع برای خلیج فارس نیز صدق می‌کند. بیشترین نام مورداستفاده برای خلیج فارس در متون و نقشه‌های تاریخی خلیج فارس بوده است. دراین‌رابطه، علی‌رغم تحقیقات زیادی که در خصوص نام خلیج فارس انجام‌گرفته شده است، به‌ندرت تحقیقات مرتبط دررابطه‌با مدخل خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی انجام شده است. این پژوهش در تلاش است با روش تحلیلی و توصیفی، به ترجمه و بررسی مدخل‌های مربوط به خلیج فارس در فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های معتبر اواخر عثمانی و اوایل ترکیۀ نوین به‌منظور ارائه اطلاعات تاریخی در مورد خلیج فارس بپردازد. در این راستا مدخل‌های مرتبط با خلیج فارس در هفت نمونه از فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های عثمانی و ترکیه نوین مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد، مدخل خلیج فارس جایگاه ویژه در متون فوق داشته است و برای نام خلیج فارس، هر دو نام بحر فارس و بصره کورفزی یا خلیج بصره مورد استفاده قرار گرفته و ارجحیتی در استفاده از آن، حداقل در منابع بررسی‌شدة فوق دیده نمی‌شود. ولی خلیج فارس هم قبل و هم در آن دوران و همچنین دوران بعد از عثمانی نیز همیشه مورداستفاده قرار گرفته است.
جغرافیای سیاسی
جواد حمیدی راوری؛ فرهاد حمزه؛ علی بیژنی
چکیده
همواره در معادلات منطقه ای جغرافیایی ، بازیگران منطقه ای در تلاشند قلمرو ژئوپلیتیکی خود را گسترش دهند . در این میان همواره کشورهای ترکیه ، عربستان ، قطر و ایران در راستای افزایش نفوذ و قدرت گیری در این معادلات هر یک از تاکتیک های خاص و گروه های مختلف استفاده نمودند که در این زمینه در طی سال های اخیر حزب الله لبنان که از مهمترین همپیمانان ...
بیشتر
همواره در معادلات منطقه ای جغرافیایی ، بازیگران منطقه ای در تلاشند قلمرو ژئوپلیتیکی خود را گسترش دهند . در این میان همواره کشورهای ترکیه ، عربستان ، قطر و ایران در راستای افزایش نفوذ و قدرت گیری در این معادلات هر یک از تاکتیک های خاص و گروه های مختلف استفاده نمودند که در این زمینه در طی سال های اخیر حزب الله لبنان که از مهمترین همپیمانان جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود ، توانسته به پیروزی های چشم گیری دست پیدا کند و به موازنه آن جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را نیز گسترش دهد . در همین زمینه پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و کاربردی به قدرت منطقه ای حزب الله در ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیک ایران پرداخته است . جامعه آماری پژوهش از کلیه کارشناسان نظامی و ژئوپلیتیک تشکیل شده که حجم نمونه آن تعداد 40 نفر تخمین زده شد .در راستای تحلیل یافته ها نیز از آزمون های بینومال تست ، میانگین و همبستگی پیرسون در نرم افزار spss استفاده گردید . پرسش اصلی پژوهش حاضر این مساله است که چه رابطه ای میان قدرت منطقه ای حزب الله و ارتقاء جایگاه ژئوپلیتیک ج ا ایران وجود دارد؟ نتایج نشان داد که میان قدرت منطقه ای حزب الله و خروج نیروهای آمریکایی از خاورمیانه و کاهش نفوذهای عربستان ، اسرائیل ، امارات و قطر رابطه مستقیمی وجود دارد و افزایش قدرت حزب الله پیروزی ایران در بحران سوریه و معادلات سیاسی منطقه خاورمیانه را در پی داشته است .
جغرافیای سیاسی
مرضیه هنری چوبر؛ مرتضی قورچی
چکیده
گفتمان‌سازی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی و در ارتباط با منطقه شمال آفریقا در دوره های دفاع مقدس، سازندگی، اصلاحات، مهرورزی وتدبیر و امید گرایشات متفاوتی را با توجه به شرایط حاکم برکشور تجربه کرده است. ایران همواره درصدد بوده که سیاست‌هایی متناسب نسبت به شمال آفریقا و کشورهای این منطقه به‌ویژه کشور لیبی اتخاذ کند. منطقه شمال ...
بیشتر
گفتمان‌سازی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی و در ارتباط با منطقه شمال آفریقا در دوره های دفاع مقدس، سازندگی، اصلاحات، مهرورزی وتدبیر و امید گرایشات متفاوتی را با توجه به شرایط حاکم برکشور تجربه کرده است. ایران همواره درصدد بوده که سیاست‌هایی متناسب نسبت به شمال آفریقا و کشورهای این منطقه به‌ویژه کشور لیبی اتخاذ کند. منطقه شمال آفریقا به دلیل غنی بودن از منابع انرژی و موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی خاص خود همواره در طول تاریخ شاهد دخالت‌های آشکار و پنهان قدرت‌های منطقهای و فرامنطقه‌ای بوده است، از سوی دیگر ایران نیز به عنوان قدرتی منطقه ای که دارای زمینه‌های مشترک ایدئولوژی با کشورهای منطقه شمال آفریقا می باشد سعی دارد به عنوانی کنش‌گری فعال در این منطقه ایفای نقش کند. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان سعی در تبیین جایگاه شمال آفریقا در گفتمان‌های ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد تا گفتمان های ژئوپلیتیکی دوره‌های ذکر شده را با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان که روشی توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد تبیین کند و چگونگی شکل‌گیری گفتمان‌های ژئوپلیتیکی دوره های مختلف را با استفاده از مدل‌های مفهومی به تصویر کشیده و سپس سیاست خارجه‌ای همگام و مناسب با گفتمان ژئوپلیتیکی در راستای حصول به حداکثر منافع ملی برای مناسبات آینده ایران با کشور لیبی را پیشنهاد می کند.
جغرافیای سیاسی
حسین ربیعی
چکیده
مرزها همان اندازه که سدی برای جدایی و تعیین حد و حدود هستند می توانند محلی برای کنش و تعامل مردمان و پلی برای ارتباط ساکنان دو طرف مرز باشند. در گوشه و کنار جهان بسته به تاریخ، سنتها، فرهنگ مردمان و از همه مهمتر سیاست حکومت ها، گونه های مختلفی از مرزداری دیده می شود. شیوه اداره مرز ایران و ترکمنستان با وجود تاریخ نسبتاً طولانی فراز و ...
بیشتر
مرزها همان اندازه که سدی برای جدایی و تعیین حد و حدود هستند می توانند محلی برای کنش و تعامل مردمان و پلی برای ارتباط ساکنان دو طرف مرز باشند. در گوشه و کنار جهان بسته به تاریخ، سنتها، فرهنگ مردمان و از همه مهمتر سیاست حکومت ها، گونه های مختلفی از مرزداری دیده می شود. شیوه اداره مرز ایران و ترکمنستان با وجود تاریخ نسبتاً طولانی فراز و فرودهای بسیاری داشته است. پیش از استقلال ترکمنستان این مرز از سوی شوروی مرز ایدئولوژیک تلقی می شد که به شدت محافظت و کنترل می شد. در ابتدای استقلال ترکمنستان با هدف برقراری تعامل دو طرفه بین ایران و ترکمنستان توافقاتی برای گذرمرزی ساکنان دو سوی مرز انجام شد که در سالهای اخیر از سوی ترکمنستان لغو شده و در حال حاضر دوباره محدودیت های زیادی برای رفت و آمد مرزنشینان وضع شده است. این مقاله عوامل و زمینه های این فراز و فرود را بررسی کند. به این منظور ابتدا مباحث نظری در مورد مطالعات مرزی و مدیریت مرز طرح می شود و سپس نمونه هایی از واقعیت های مدیریت مرز در این منطقه بررسی می شود. فرضیه مقاله این است که سیاست های داخلی ترکمنستان بیشترین تأثیر را بر وضعیت فعلی داشته است. این مقاله از طریق مشاهده میدانی، مصاحبه با مرزبان ها و ساکنین مرز و نیز برخی آمار و ارقام کتابخانه ای جریان مرزبانی را در این مرز تحلیل می کند.
)
