تحلیل ژئوپلتیکی بر بازیگری و منافع چین و روسیه در منطقه غرب آسیا و سیاستگذاری ایران با هدف دستیابی به امنیت ملی

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• محمد رئوف حیدری فر ¹
• اقبال پاهکیده ²
• ناصر کاکاویسی ²

¹ دانشیارگروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.2023.80736.1194

چکیده

غرب آسیا از جمله مناطق ژئوپلیتیکی است که سرشار از منابع انرژی، موقعیت راهبردی ویژه، تنوع قومی، نژادی و مذهبی است. رویکردهای ژئواکونومیک ابتدای قرن بیست و یکم که به‌صورت رویکردی نوین در مسائل راهبردی درآمد و برای رقابت بین قدرت‌ها استفاده شد، غرب آسیا را به یکی از مناطق ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک تبدیل کرد که جولانگاه کشمکش‌ها و رقابت‌های ژئواستراتژیک و ژئوانرژی شده است. این پژوهش بر آن است تا سیاست خارجی چین و روسیه را طی دو دهه اخیر در زمینه‏های مختلف سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و... و تأثیر آن را بر ایران و سایر کشورهای غرب آسیا مورد ارزیابی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش  توصیفی- تحلیلی است.  دستیابی به اطلاعات اولیه پژوهش با استفاده از روش‏های کتابخانه‏ای انجام شده است. فرض اصلی تحقیق این است که روسیه و  چین به دنبال کسب منافع ملی و افزایش قدرت خود از طریق حضور پررنگ‏تر از گذشته در غرب آسیا بوده و به میزان بسیار کمی به افزایش وزن ژئوپلیتیک ایران توجه دارند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سیاست خارجی چین و روسیه در مورد رخدادهای مهم غرب آسیا در بازه دو دهه اخیر (به ویژه برجام، خروج امریکا از برجام، بحران سوریه و...) امنیت ملی کشورمان را تهدید کرده است، هم چنین تفاوت در سیاست خارجی چین و روسیه منافع ملی ایران و غرب آسیا را با چالش روبرو ساخته  است؛ البته هدف مشترک چین و روسیه تسلط بر منابع طبیعی و افزایش حوزه نفوذ خود بوده که تحت عنوان استعمار نو یا فرانو قابل طرح است.

کلیدواژه‌ها

• ژئوپلیتیک
• ژئواکونومی
• امنیت ملی
• سیاست خارجی
• غرب آسیا

مراجع

1. Alikhani, M., (2019). A study of Trump's maximum pressure strategy on Iran from the perspective of "coercive power". Quarterly Journal of International Studies, 17, (1), 63-86. [In Persian]
2. Basiri, M.A., Aynevand, H., (2016). Comparing the Approaches of Russia, China and America towards Iran's Nuclear File. Iranian Journal of International Politics, 5(1), 25-55.[In Persian]
3. Buzan, B., (2011). The United States and the Great Powers. (Abdolmajid Heydarpour, Trans.). Tehran: Strategic Studies Publications.[In Persian]
4. Darayande, R., Ahmadi, H., (2018). Russian policies in the Syrian crisis and its consequences on Iran's national interests. Quarterly Journal of International Relations Studies, 11, 69-95 .[In Persian]
5. Dehghani Firouzabadi, J., Moradi, M., (2015). America and Relations between the Islamic Republic of Iran and the Russian Federation. Quarterly Journal of Central Asia and the Caucasus, 89(4), 65-91 .[In Persian]
6. Dehshiri, M.R., Neshaste Sazan, M.H., (2017). Foreign Policy Strategies of China and Japan in Central Asia. Quarterly Journal of Central Asia and the Caucasus, 97(1), 78-79 .[In Persian]
7. Ebrahimi, M., (2018). The position of world powers in the Middle East and its impact on Iran's national security. Master's thesis, Farahmand Institute of Higher Education.[In Persian]
8. Fathi, M., Abd Khodai, M., & Shebravand, P., (2018). Analysis of the geopolitical codes of the Islamic Republic of Iran in the developments in the Middle East region and its impact on the future of the Islamic Revolution. Quarterly Scientific-Research Journal of Islamic Revolution Research, 9(36), 22-1. [In Persian]
9. HafezNia, M.R., (2011). Principles and Concepts of Geopolitics. Tehran: SAMT.[In Persian]
10. Haji, R., Salehi, A., (2018). Analysis of two conflicting discourses of Europe and America regarding the JCPOA. Quarterly Journal of International Relations Research, 8(1), 215-235.[In Persian]
11. Heydarizadi, B., (2017). The presence and interaction of China and Russia in Central Asia: opportunities and challenges for Iran. Master's thesis in International Relations; Islamic Azad University, Central Tehran Branch. [In Persian]
12. Jafari, A.A., & Janbaz, D., (2019). The Impact of Geopolitical Position and Power in the Caspian Sea (Russia and the Politics of Return to the Past). Central Eurasian Studies, 12(1), 1-19.[In Persian]
13. Karami, J., & Keramatinia, R., (2016). Russian Foreign Policy and Iran's Nuclear Case, From Sanctions to the Joint Comprehensive Plan of Action. Quarterly Journal of Central Asia and the Caucasus, 95(3), 65-98.
14. Khadem Shirazi, F., (2019). Russia and the Future of Armaments and Military in the Middle East. International Center for Peace Studies, http://peace-ipsc.org .[In Persian]
15. Mandel, R., (2019). The Changing Face of National Security. Tehran: SAMT. [In Persian]
16. Mirmohammadi, E., (2019). Statistics of Iranian oil exports before and after sanctions; available at tejaratnews.com. [In Persian]
17. Moghadamfar, G., (1400). Iran Heartland Center. available at http://vista.ir Date of access: 8/9/1401. [In Persian]
18. Nafisi, R., (2019). China's Intelligent Colonialism, available at bbcpersian.com. [In Persian]
19. Nephew, R., (2018). The Art of Sanctions: A View from the Field. Columbia: Columbia University Press.
20. New African (2021). Why We Should be Wary of China’s New Colonialism, Africa’s Experience of Chinese Colonialism. available at https://iran-tc.com. [In Persian]
21. Nowrouzi, K., (2019). The hidden dimensions of the Iran-China agreement, tejaratnews.com. [In Persian]
22. Sadeghi, Sh., Moradi, F., (2017). Post-sanctions Iran and the Prospects of Strategic Alliance with Russia. Quarterly Journal of Strategic Policy Research, 5(2), 196. [In Persian]
23. Sangari, K.R., & Mousavi, H., (2019). Analysis of player behavior in the US sanctions game against Iran, agent-based approach. Quarterly Journal of Parliament and Strategy, 26(100), 213-117. [In Persian]
24. Taghipoor, Gh., (2018). Competition between China and the European Union in the West Asian region and its impact on the national security of the Islamic Republic of Iran – 2000. Master's thesis in Regional Studies, Allameh Tabatabaei University.[In Persian]
25. Tait, J., (2020). Domestic Goals, Global Policy: The Belt and Road as a Function of Domestic Concerns & Implications for Partner Countries. https://dataspace.princeton.edu/handle/88435/dsp01d217qs56d
26. Zakeri, Q., (2019). Are Russia and China moving towards an anti-American coalition, available at www.farsnews.ir .[In Persian]
27. Zargar, A., (2013). Russia's Positions on the Developments in Syria, 2011-2013. Quarterly Journal of Central Asia and the Caucasus, 82, 53-80. [In Persian]