پدافند غیرعامل و ارزیابی مناطق شهرداری از نظر آسیب‌پذیری خطر زلزله (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• کیومرث ملکی ¹
• محمدرضا پورمحمدی ²

¹ پژوهشگر پسادکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز،

² استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

10.22067/pg.2025.89091.1302

چکیده

قرارگیری کشور بر روی کمربند زلزله و موضوع آسیب‌پذیری و کنترل بحران زلزله، با نگرش به آمار ثبت‌شده از تهدیدات محیطی گذشته و معاصر، این حقیقت آشکار می‌شود که مدیریت بحران فعلی در حال حاضر نمی‌تواند به‌تنهایی قادر به مقابله با آثار مخرب بلایا جهت جلوگیری از اثرات ویرانگر بر مراکز حیاتی و حساس و نیروی انسانی باشند، لذا ‌به‌کارگیری اصول و معیارهای پدافند غیرعامل است که می‌تواند به تکمیل زنجیره دفاع شهری کمکی مؤثر و قابل‌توجه نماید. غالباً تحقیقات موجود در رابطه با کاهش خسارات ناشی از زلزله محور روش‌های ساخت‌وساز ساختمانی جهت افزایش مقاومت بنا در برابر زلزله بوده است. در این پژوهش با تاکید بر پدافند غیرعامل و شناسایی مولفه‌ها و شاخص‌های آسیب‌پذیری و پهنه‌بندی خطر در 4 مولفه طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی با 48 شاخص، در قالب پرسشنامه، مناطق آسیب‌پذیر ناشی از زلزله را به صورت جامع در راستای کاهش خطر را مشخص نمود. در این مقاله بررسی و تحلیلهای لازم با اعمال نظر متخصصان حوزه شهرسازی و پدافند غیرعامل و... از طریق توزیع تعداد 30 پرسشنامه و کمک از نرم‌افزار GIS در پردازش و تهیه خروجی مدل‌های آراس و تاپسیس در سطح مناطق شهرداری کلان شهر تبریز استفاده شده است و در نهایت با توجه به نتایج مدل‌های آراس و تاپسیس منطقه 10 شهرداری منطقه بحرانی و منطقه 2 شهرداری دارای کمترین میزان آسیب‌پذیری از زلزله تشخیص داده شد. عوامل این افزایش آسیب‌پذیری و راهکارهای برون رفت از بحران در سطح مناطق ده‌گانه شهرداری متناسب با اصول پدافندغیرعامل و خروجی مدل‌ها ارائه شدند.

کلیدواژه‌ها

• پدافند غیرعامل
• زلزله
• تاپسیس
• آراس
• کلان‌شهر تبریز

موضوعات

• جغرافیای سیاسی