تحلیل منافع متعارض ترکیه وروسیه در قفقاز جنوبی از منظر ژئو پلتیک انتقادی2022-2001

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• لیلا شیرعلی ¹
• فرزاد نویدی نیا ²
• شیوا جلال پور ³
• فریدون اکبر زاده ⁴

¹ دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز، ایران

² استادیار گروه علوم سیاسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک، اندیمشک، ایران

³ استادیار گروه علوم سیاسی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی ، اهواز ، ایران

⁴ استادیار گروه علوم سیاسی واحد اهواز ،دانشگاه آزاد اسلامی ، اهواز ، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.2024.89037.1301

چکیده

قفقاز جنوبی از مهم‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی است که در طول دو دهه گذشته عرصه منافع متعارض قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ترکیه و روسیه است. این تحقیق به دنبال تبیین منافع متعارض ترکیه و روسیه در قفقاز جنوبی از منظر ژئوپلتیک انتقادی است و این فرض را مطرح می‌کند که منافع متعارض دو کشور مذکور در قفقازجنوبی با فاصله گرفتن از ژئوپلیتیک سنتی، در قالب استعاره‌های قدرت، فضا و هویت قابل تبیین است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از نظریه ژئوپلیتیک انتقادی این موضوع را بررسی کرده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که ذهنیت مقامات روسیه در قفقاز جنوبی بر مبنای تسلط بیش از دو قرن بر این منطقه، لزوم باقی ماندن در حوزه نفوذ مسکو، و لزوم دور نگه‌داشتن غرب از آن است. گفتمان‌سازی مقامات ترکیه در قفقاز جنوبی بر مبنای عمق استراتژیک، مسیر اتصال به اروپا و آسیای مرکزی و موازنه‌سازی است. بر اساس استعاره قدرت، روسیه و ترکیه قفقاز جنوبی را منطقه نفوذ ژئوپلیتیک خود می‌دانند. در استعاره فضا روسیه به وسیله حضور در سرزمین‌های اوراسیا که قفقاز نیز بخشی از آن است و ترکیه با نوعثمانی‌گرایی و ژئوپلیتیک تمدنی سعی می‌کنند فضای منطقه را به نفع خود مدیریت کنند. در استعاره هویت روسیه این منطقه را عرصه «هویت روسی» و حضور روس‌تباران می‌بیند. برای ترکیه نیز کنشگری بر مبنای اسلام‌گرایی میانه‌رو و عرفی‌گرایی اهمیت دارد.

کلیدواژه‌ها

• ژئوپلیتیک انتقادی
• قفقاز جنوبی
• منافع متعارض
• قدرت‌های منطقه‌ای

مراجع

1. Afzali, Rasool and et al, (2013), "Discursive Territorialization in Geopolitics", World Politics Quarterly, Volume 3, Number 4, Winter (In Persian)
2. Afzali, Rasool and et al, (2014), "Elements and components of discourse territorialization in geopolitics", Human Geography Research Quarterly, Volume 47, Number 3, Fall, (In Persian).
3. Anadolu agency, (08/11/2021), Azerbaijan marks 1^st anniversary of victory in patriotic war, available at: https://www.aa.com.tr/en/azerbaijan-front-line/azerbaijan-marks-1st-anniversary-of-victory-in-patriotic-war/241499
4. Dalby, Simon, (2016), "Critical Geopolitics and Security", in Peter Burgess, New Investigations of Security, translated by Alireza Tayeb, Tehran: Amirkabir Publishing, (In Persian).
5. Deshyar, Hossein, (2013), "Russia's foreign policy towards Ukraine: the inevitability of the crisis", Foreign Relations Quarterly, Vol 6, Issue 1, Spring, (In Persian).
6. Doraj, Hamid, (2023), "Turkey's foreign policy in the South Caucasus and its impact on the territory of this country's influence in the region", Quarterly Journal of Geography and Regional Development, Vol 21, no 3, autumn, (In Persian).
7. Dugin, Alexander, (2022), The Fourth Theory of Russian Politics and Political Ideas of the 21st Century, translated by Mahnaz Nowrozi, Tehran: International Center for Peace Studies, (In Persian).
8. Engvall, Johan, (2024), Eurasia: between russia and turkey, available at: https://nationalinterest.org/blog/silk-road-rivalries/eurasia-between-russia-and-turkey-211159.
9. Falahatpisheh, Heshmatollah and et al, (2014), "Turkey's Foreign Policy in the South Caucasus and the Interests of Iran and Russia", Strategic Policy Research Quarterly, Volume 4, Number 12, Spring, (In Persian).
10. Geiger, Julianne, (2024), Europe imports Russian oil products via turkey, skirting sanctions, available at: https://oilprice.com/Latest-Energy-News/World-News/Europe-Imports-Russian-Oil-Products-via-Turkey-Skirting-Sanctions.html.
11. Gotz, Elias, (2022), Near Abroad: Russia’s Role in Post-Soviet Eurasia, Europe – Asia Studies, Vol 74, Issue 9.
12. Gulmohammadi, Vali, (2021), "Turkey-Russia relations in the post-Western world; From geopolitical competition to strategic partnership", quarterly journals of Central Eurasian studies, Vol 14, No 1, spring and summer, (In Persian).
13. Hafeznia, Mohammad Reza, (2005), principles and concepts of geopolitics, Mashhad: Papili Publishing, (In Persian).
14. Hedayati Shahidani, Mehdi and Rezapour, Daniyal, (2016), "The Near Foreign Position in the Security Discourse of the Russian Neo-Eurasians", Central Asia and Caucasus Studies Quarterly, No. 96, Winter, (In Persian).
15. Huasheng, Zhao, (2021), Russia and its Near Abroad: Challenges and Prospects, available at: https://valdaiclub.com/a/highlights/russia-and-its-near-abroad-challenges-and-prospect/
16. Hunter, Shireen and et al, (2021), The New Geopolitics of the South Caucasus: Prospects for Regional Cooperation and Conflict Resolution,Lexington Books Publications.
17. Iskandarian, Alexander, (2023), the south Caucasus between Putin and Erdogan is Russia on its way out?, available at: https://www.ponarseurasia.org/the-south-caucasus-between-putin-and-erdogan-is-russia-on-its-way-out/.
18. Jansiz, Ahmad and Salehian, Tajeddin, (2015), "A new look at the competition between Iran and Turkey in gaining regional power", Quarterly of International Relations Researh, Volume 6, Number 19, Spring, (In Persian).
19. Kakai, Siamak, (2022), "Baku is extravagant; The ominous role of Türkiye and Israel in the Caucasus", available at: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2016249/ (In Persian).
20. Kakai, Siamak and Dehghani Firouzabadi, Jalal, (2021), "Turkey's policy in the Karabakh conflict", Central Asia and Caucasus Studies Quarterly, Vol 27, number 115, autumn, (In Persian).
21. Kazemi, Ahmad, (2004), Security in South Caucasus, Tehran: Publication of Abrar Contemporary Research Institute, (In Persian).
22. Kolaee, Elahe and et al, (2015), "Russia's security activism in the South Caucasus", Central Asia and Caucasus Studies Quarterly, No. 95, Fall, (In Persian).
23. Kolaee, Elahe and Hadipour, Maitham, (2019), "Analysis of Russia's foreign policy in the South Caucasus based on Geneva geopolitics", Central Eurasian Studies bi-quarterly, vol 13, no 2, autumn and winter, (In Persian).
24. Kolaee, Elahe and Jokar, Aliakbar, (2019), "The role of Russia's developments with the West in Iran's economic cooperation with South Caucasus countries: 2014-2019", Central Asia and Caucasus Studies Quarterly, No 112, Winter, (In Persian).
25. Kutelia, Batu and Sikharolidze, Vasil, (2021), Strategic connectivity in the Black sea: a focus on Georgia, available at: https://www.fpri.org/article/2021/12/strategic-connectivity-in-the-black-sea-a-focus-on-georgia/
26. Mirhaidar, Dare and Hamidinia, Hossein, (2016), "Comparison of political geography and international relations in terms of methodology and concepts", Geopolitics Quarterly, Vol 2, issue 3, (In Persian).
27. Muir, Richard, (2000), A New Introduction to Political Geography, translated by Mirhaidar Valley, Tehran: Armed Forces Geographical Organization publication, (In Persian).
28. Nouri, Alireza, (2009), "What is the Great Power Thought in Russia's Foreign Policy", Central Asia and Caucasus Quarterly, No. 71, Autumn, (In Persian).
29. Pishgahifard, Zahra and Noorali, Hassan, (2021), "Examining neglected theories in Iran's geopolitical literature", Human Geography Research Quarterly, Volume 53, Number 4, Winter, (In Persian).
30. Rouhi, Mahbobe, (2021), "The effect of individual and structure variables on Turkey's attitude towards Russia; A case study of Justice and Development Party period", Political Studies Quarterly, Volume 13, Number 51, Spring, (In Persian).
31. Sadeghi Aval, Hadi and et al, (2018), "Critical Geopolitics and Analysis of Turkey's Approach to ISIS", Islamic World Political Studies Quarterly, Vol 8, Issue 1, Spring, (In Persian).
32. Shapouri, Mehdi, (2014), Ukraine Crisis: Causes, Consequences and Prospects, Tehran: Strategic Studies Research Institute Publications, (In Persian).
33. The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation, (2023), available at: https://mid.ru/en/foreign_policy/fundamental_documents/1860586/.
34. Turkey Ministry of Foreign Affairs, (2024), Economic Relations between Türkiye and Georgia, available at: https://www.mfa.gov.tr/economic-relations-between-turkiye-and-georgia.en.mfa.