جغرافیای سیاسی
منصوره اسکندران؛ سیّد هادی زرقانی؛ محمد جواد رنجکش
چکیده
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانه ها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه بهصورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار ...
بیشتر
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانه ها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه بهصورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار میباشند. بررسیهای سیستماتیک تعیین چگونگی حل و فصل اختلافات آب نشان میدهد که منازعات براثر عوامل ساختاری در نتیجهی تلاش برای کنترل، دسترسی و محدود نمودن مصرف منابع آبی بینالمللی از طریق تغییر جهت جریان آبی، احداث سد و ایجاد مخازن شکل میگیرد؛ منازعات براثر عامل تقاضا و استفاده بیش از حد منابع آبی بینالمللی که خود بر اثر رشد جمعیت، توسعه صنعتی و رشد شهرنشینی تشدید میگردد، پدید میآید و منازعات براثر تخریب منبع که خود بهطور غیرمستقیم از دو عامل تقاضا و ساختار تاثیرپذیرفته و بر تشدید منازعات اثرگذار است بوجود میآیند. در هرصورت به نظر میرسد پس از آغاز منازعه مرتبط با آب، اجرای دیپلماسی با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و نه ابزارهای فنی به کشورها در برقراری ثبات منطقهای و پیگیری صلح کمک خواهد کرد. این نوشتار با تمرکز بر آسیای مرکزی تلاش می کند با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی، در چارچوب الگوی تحلیلی چهارگانه(نهادگرا، کنشگرا، ساختاری- عملکردی و سیستمی) تصویری شفاف از شرایط آبی این منطقه ارائه و در انتها با تاکید بر گستره دیپلماسی آب، راهکارهایی درجهت جلوگیری از گسترش رقابت آب به بحران ناشی از آب ارائه دهد.
جغرافیای سیاسی
سمیرا چناری؛ هادی اعظمی؛ محسن جانپرور؛ عیسی ابراهیم زاده
چکیده
مسائل مرتبط با منابع آب فرامرزی یک چالش سیاسی-اجتماعی و در نهایت زیستمحیطی محسوب میشود، زیرا دسترسی به آب شیرین و مدیریت بهینهی آن میتواند بهعنوان یک ابزار قدرت در روابط بین کشورهای مختلف و درون جوامع عمل نماید. دیپلماسی آب به عنوان یک فرایند میتواند برای رفع تنشهای مرتبط با آب و تسهیل همکاری میان کشورها دارای منابع آب ...
بیشتر
مسائل مرتبط با منابع آب فرامرزی یک چالش سیاسی-اجتماعی و در نهایت زیستمحیطی محسوب میشود، زیرا دسترسی به آب شیرین و مدیریت بهینهی آن میتواند بهعنوان یک ابزار قدرت در روابط بین کشورهای مختلف و درون جوامع عمل نماید. دیپلماسی آب به عنوان یک فرایند میتواند برای رفع تنشهای مرتبط با آب و تسهیل همکاری میان کشورها دارای منابع آب مشترک عمل نماید. اما این مفهوم جدید و نوظهور برای ارائهی یک فرایند از پشتوانهی نظری و علمی کافی برخوردار نیست. به همین جهت در این مقاله با بسط مفهومی دیپلماسی آب تلاش شد گامبهگام مسیرهای دیپلماسی آب برای زمینههای مختلف و اقدامات دیپلماسی آب مرتبط به عملکرد در نهایت بهصورت نقشهراه دیپلماسی آب ارائه شود. برای این منظور ابتدا رویکردهای موجود در دیپلماسی آب با روش توصیفی-تحلیلی مورد بحث قرار گرفت و با یافتن مولفههای کانونی در دیپلماسی آب شامل بازیگران، منافع، قدرت و اهداف، نقشهراه دیپلماسی آب مبتنی بر مزایای رویکردها ارائه شد. این نقشهراه دیپلماسی آب با طراحی راهکارها و چارچوبهای راهبردی در دیپلماسی آب فرایندی از انتقال شرایط موجود به مطلوب را ارائه میدهد که به تنظیم روابط میان کشورها و نهادهای مختلف کمک میکند و از طریق آن به ایجاد همکاریها، توافقها و گفتوگوهای مؤثر میان کشورها و پایداری در زمینهی آب منجر خواهند شد.
جغرافیای سیاسی
سیّد هادی زرقانی؛ محمد جواد رنجکش؛ منصوره اسکندران
چکیده
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانهها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه بهصورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار ...
بیشتر
تقریبا بیش از 300 حوضه رودخانه فرامرزی در جهان وجود دارد که گاهی اوقات عامل منازعه هستند. بنابراین حل منازعات این رودخانهها نه تنها برای اقتصاد بلکه برای حفظ ثبات و آرامش بین کشورها مهم است. بطورکلی سه عامل تقاضا، منبع و ساختار بر شکلگیری، قوام و تداوم منازعات آبی در سطح بینالمللی، چه بهصورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم اثرگذار میباشند. یافتهها نشان میدهند که عوامل بسیاری ازجمله عوامل سیاسی(تنش در روابط منطقهای، حاکمیت دولت محور، عدم تعیین مرزها، سطوح بالای فساد، غیردموکراتیک بودن حکومتها)؛ عوامل اقتصادی(اتکا به صنایع آب بر، اتکای قابلتوجه به کشاورزی)؛ عوامل اجتماعی(نابرابری اجتماعی ، ویژگیهای جمعیتی)؛ و عوامل زیست محیطی(شرایط اقلیمی خشک و نیمهخشک، کمبود منابع آب شیرین و تغییرات اقلیمی) بر شکلگیری و تداوم منازعات بین کشورهای منطقه آسیای مرکزی اثرگذارند. همچنین رقابت قدرتهای بزرگ در کشورهای آسیای مرکزی تا حدودی به نفع گسترش نسبی زیرساختها اما با هزینه تخریب و آسیب به منابع آبی تمام شده است و تأثیر تحولات ژئوپلیتیک این منطقه بر منابع آبی را برجستهتر میکند. درنتیجه، به نظرمیرسد عوامل ساختاری، شکل و ویژگی بازیگران، ضعف نهادی مشهود در منطقه بیشترین تاثیر را بر مدیریت منابع آب داشته است. از این رو دیپلماسی با استفاده از تقویت همکاریهای منطقهای در نتیجهی ایجاد نهادهای قوی و کارآمد برای مدیریت مشترک منابع آب؛ توسعه و تدوین توافقات جامع و پایدار در مورد تقسیم منابع آب؛ و استفاده از فناوریهای نوین میتواند کشورهای منطقه را در مدیریت بهینه منابع آب یاری رساند.