شرق مدیترانه و تأثیر آن بر قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در جنوبِ غربِ آسیا

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• یاشار ذکی ¹
• حسن کریمی ²
• محمدباقر قالیباف ³
• جواد اطاعت ⁴

¹ استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران، نویسندة مسئول

³ دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴ دانشیار علوم سیاسی، علوم و اندیشه سیاسی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.v4i3.80705

چکیده

حوضۀ مدیترانه نام منطقه بزرگی در اطراف دریای مدیترانه است. این حوضه شامل دریای مدیترانه و مناطق قارّه­ای نزدیک به ساحل جنوب اروپا، شمال آفریقا و شرق مدیترانه است. مهم‌ترین بخش حوضۀ مدیترانه که در کمربند شکنندۀ خاورمیانه نیز واقع شده است، «شرق مدیترانه» است. این حوزه کانون رقابت سه قدرت ایران، ترکیه و عربستان است. ایران از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی بر شرق مدیترانه متمرکز شده و این منطقه یکی از کانون‌های نفوذی ایران است. سه کشور سوریه، لبنان و فلسطین اشغالی هسته اصلی ژئوپلیتیکی ایران در شرق مدیترانه هستند. در این پژوهش که روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی بوده و برای جمع­آوری اطلاعات از منابع مکتوب و اینترنت استفاده شده، در پاسخ به این سؤال که شرق مدیترانه چه تأثیری بر قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در جنوب غرب آسیا دارد؟ می­توان گفت که شرق مدیترانه جایگاه ژئوپلیتیکی مهمی در قلمروسازی ایران در جنوب غرب آسیا و نهایتاً رهبری آن بر جهان اسلام دارد.یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که موقعیت شرق مدیترانه در ساحل دریای مدیترانه، نزدیکی به تنگه­های جبل‌الطارق و سوئز، وجود اقلیت‌های شیعه در سوریه و لبنان، تنها کشورهای نزدیک به ایران در اتخاذ سیاست‌های منطقه­ای و جهانی، مکمل ژئوپلیتیکی ایران در تسلط بر بخش مرکزی جهان اسلام، مسیر انتقال انرژی ایران و عراق به اروپا و نهایتاً خاک‌ریز ایران در مقابله با اسرائیل عوامل ژئوپلیتیکی مهمی هستند که سیاست منطقه­ای ایران را در شرق مدیترانه توجیه می­کنند؛ بنابراین می­توان گفت که قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در شرق مدیترانه، امری واقع­گرایانه و در راستای تأمین منافع ملی ایران است.

کلیدواژه‌ها

• شرق مدیترانه
• ایران
• قلمروسازی ژئوپلیتیکی و منافع ملّی

مراجع

1. Abbasi, A. (2015). Strategic importance of the Strait of Hormuz in comparison with the international straits of the world. Quarterly Journal of Political Research, 5(2), 8-23. ]In Persian].
2. Aghajani, M. (2014). Iran-Iraq-Syria gas transmission pipeline, Fararo publications. ]In Persian].
3. Ajorlou, M. (2017). Increasing the regional power of Turkey and its security consequences on Iran's national interests in the Eastern Mediterranean in the period 2014-2004. Geopolitics, 13(2), 1-34.]In Persian].
4. Bolme, Selin M. (2009). Charting Turkish Diplomacy in Gaza Conflict, Insight Turkish, Vol.11, N.1.
5. Bozan, B. & Sadeghi, A. (2002). The Middle East: An Ever-Conflicting Structure. Foreign Policy Quarterly, 16  (3), 633-680.] In Persian].
6. Cohen, S. (2008). Geopolitics of the World System, translated by Abbas Kardan. Tehran, Abrar Contemporary Institute. ]In Persian].
7. Cohen, S. B. (1991). Global Geopolitical Change in the Post – cold War Era. Annals of the Association of American Geographers, 81 (4), 551–580.
8. Cohen, S. B. (2007) .Geopolitics of the world system. boston: Rowman and Little field.
9. Collins, J. (2000) .Military Geography. Washington, D.C. (USA), National Defense University.

10. Dodds, K. (2000). Geopolitics in a Changing World. England, Pearson Education Limited.

11. Drysdale, A. & Blake. G. (1985). the Middle East and North Africa. Oxford.

12. Ebrahimi, N. (2007). Reflection on the Foundations and Culture of Copenhagen. Foreign Policy, 2(82), 439-458. ]In Persian]. 

13. Ezzati, E. (2013). Geopolitics. Tehran, Publications Samat.]In Persian].

14. Farzandi, A. (2012). Syria's strategic importance for Iran. Payam-e Enqelab, Shahrivar, 62, 81-100. .]In Persian].

15. Fazlinezhad, A. (2014). Slave trade in the Levant and its impact on the Crusades in the thirteenth century AD. Islamic Studies, 46(93), 9-31. ]In Persian].

16. Hafeznia, M. (2011). Principles and Concepts of Geopolitics. Mashhad, Publications, Astan Quds Razavi Press .]In Persian].

17. http://pers.iran.ru/news/analytics/80214.

18. Jafari Valdani, A. (2008). Iran-Egypt Relations, Challenges and Opportunities. Tehran, Marz Fekr Publications. ]In Persian].

19. Johnson, M. (2014). The dream of Iran and Saudi Arabia in the Syrian crisis. Political Studies of the Islamic World, 3(12), 67-92. ]In Persian].

20. Karami, J. (2005). Middle East Security Environment and Iran's Defense Policy. Defense Policy Quarterly, 13 & 14(53&54), 29-58 .]In Persian].

21. Karimi, H. (2018). Geopolitics; Islamic Fundamentalism and Radicalism. Tehran, Publications The Secret Secret.] In Persian].

22. Karimi, H. (2019). Eastern Mediterranean and its place in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran. Tehran, Raznhan .] In Persian].

23. Kazemi, H. (2017). Identity uprisings, fragile governments and geopolitical crises in the Middle East. Geopolitical Quarterly, 13(1), 146-172. ]In Persian].

24. Keshavarz Shokri, A. & Sadeghian, H. (2013). Foreign Policy and Positions of the Iranian and Turkish Governments on the Syrian Crisis. Quarterly Journal of Political Research in the Islamic World, 3(4), 75-106. ]In Persian].

25. Manif, A. (2015). Eastern Mediterranean, translated by Sadegh Darabi. Tehran, Published by Afraz. ]In Persian].

26. Moubayed,S. (2019). Syria leases Mediterranean portto Iran. Asia Times.

27. Mousavi Shafaei, M. & Zomoroudi Anbaji, Z. (2017). Gas Geopolitics and Turkish Intervention in Syria. Quarterly Journal of Strategic Policy Research, 6(22), 149-175. ]In Persian].

28. Murison, A. (2006). the Strategic Depth in Turkish. Studies Middle East Foreign Policy, 42(6), 98-118.

29. Muscara, L. (2005). Territory as a Psychosomatic Device: Guttmann's Ki-netic Political Geography, Geographers, 10, 26 -49.

30. Naderi Nasab, P. (2010). Challenges of the relations between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia in the region. Quarterly Journal of Politics, 40(1), 315-336. ]In Persian].

31. Nejat, S. A. (2017). The Syrian Crisis and Regional Actors. Tehran, Publications Abrar Contemporary Institute. ]In Persian].

32. Nosrati, S. (2012). The role of Muslim countries in the Mediterranean in the development of regional interests of the Islamic Republic of Iran: A case study of Lebanon. Master Thesis, Islamic Azad University, Rasht Branch. .]In Persian].

33. Oxford University press.

34. Parsapour, R. (2015). Proxy Wars in the Region and the Greater Middle East Plan, Persian Gulf and Security Quarterly, Tebyan Cultural and Information Center. ]In Persian].

35. Pishgahi-Fard, Z.; Rahmani, M. A. (2011). Iran-US Territoriality in the Middle East. Tehran, Publications Geographical Organization of the Armed Forces .]In Persian].

36. Pishgahi-Fard.et al. (2015). Shiite Geopolitics and Iranian Territorialism in the Eastern Mediterranean. Shiite Studies, 13(49). ]In Persian].

37. Pradhan.P.K.(2012). GCC  and  the  Syrian  Crisis. Institute for Defense Studies and Analyses, June 21.

38. Ramezani, R. (2013). An Analytical Framework for the Study of the Foreign Policy of the Islamic Republic of  Iran, translated by Alireza Tayeb. Tehran, Ney Publishing .]In Persian].

39. Ramezani-Bonesh, A. (2010). Iran-Syria gas pipeline. International Center for Peace Studies .]In Persian].

40. Ranjbar, M. (2007). Lebanon and Foreign Policy. Pegah Hozeh Weekly, No. 210 .]In Persian].

41. Saeedi, E. (1996). Syria. Tehran, Publications: Ministry of Foreign Affairs .]In Persian].

42. Sharifian A. (2012). Iran-Turkey interaction and confrontation in the Syrian crisis. Security Research, 11(38), 139-184.]In Persian].

43. Simbar, R. & Ghasemian, R. (2014). Basic components of the security environment of Iran and Syria. Quarterly Journal of Strategic Policy Research, 3(9), 143-178 ]In Persian].

44. Tahani, G. & Danatousi, A. (2009). Analysis of Davos Aja naval wars.]In Persian].

45. Velayati, R. (2004). How Darius built the Suez Canal and examined its political-economic impact during the Achaemenid period, Journal of Archaeological Studies, 12(3), 48-60. ]In Persian].

46. Ziser, A. (1995). Syria and Israel between war and peace.  Middle East Studies13(5), 546-563 .]In Persian].