جغرافیای سیاسی
نرگس حجی پناه؛ سید هادی زرقانی؛ امید علی خوارزمی
چکیده
این پژوهش با روش «مروری سیستماتیک» به دنبال بررسی جایگاه «منابع آب» در پژوهش‌های آمایش سرزمین است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ مقالات علمی پژوهشی در زمینۀ آمایش سرزمین است که در طول 41 سال گذشته در پایگاه اطلاعات علمی نمایه شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در چهار دهۀ گذشته فقط 12 درصد مقالات آمایش مرتبط با موضوع آب ...
بیشتر
این پژوهش با روش «مروری سیستماتیک» به دنبال بررسی جایگاه «منابع آب» در پژوهش‌های آمایش سرزمین است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ مقالات علمی پژوهشی در زمینۀ آمایش سرزمین است که در طول 41 سال گذشته در پایگاه اطلاعات علمی نمایه شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در چهار دهۀ گذشته فقط 12 درصد مقالات آمایش مرتبط با موضوع آب بوده است. زمینۀ مطالعاتی غالب مقالات «تعیین کاربری‌های بهینه، بررسی وضعیت منابع آبی، تحلیل سیستمی سیاست‌های آمایش سرزمین در مواجه با کم‌آبی، تأثیر فعالیت‌های انسانی در بحران‌های کمی و کیفی آب» می‌باشد. ازنظر روش پژوهش، اکثر مقالات از روش‌های کمّی به‌ویژه از نرم‌افزارهای آماری استفاده کرده‌اند و توجه کمی به مصاحبه‌های حضوری با ذی‌نفعان حوزۀ آب و مردم محلی و کارشناسان شده است. از حیث مجلات، درمجموع 19 مجله در حوزۀ مقالات آمایشی مرتبط با آب فعال بوده‌اند که مجلۀ«آمایش سرزمین» رتبه اول را دارد. از حیث روند زمانی، در دهۀ 60 و 70 شمسی، مقالات مرتبط با آب کمترین تعداد را داشته و از دهۀ 80 روند افزایشی شروع و در دهۀ 90 به اوج خود رسیده است. درنهایت در بخش راهکارها بر مواردی چون «بازچرخانی منابع آبی، آمایش منابع آب به‌جای آمایش فعالیت‌ها، کشاورزی مکانیزه، استفاده از رویکرد آمایش سرزمین خطر مدار و آمایش سبز، منطبق کردن کاربری‌ها بر ظرفیت اکولوژیکی مناطق» تأکید شده است.
مصطفی رشیدی؛ عباس علی پور؛ روح اله حسین وند شکری؛ مصطفی سعیدزاده
چکیده
تقسیمات سیاسی فضای یک کشور به‌مثابۀ قالب سیاسی و مدیریتی فضای ملی است. در واقع تقسیمات فضای ملی جایگاه هر بخش از پهنۀ سرزمینی را در ساختار فضایی کشور مشخص می کند. لذا تقسیمات کشوری باید براساس اصول و چهارچوب ها و واقعیت های جغرافیایی جهت کارآمدی هر چه بهتر تنظیم گردد و یک الگوی راهبردی جغرافیایی براساس قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها ...
بیشتر
تقسیمات سیاسی فضای یک کشور به‌مثابۀ قالب سیاسی و مدیریتی فضای ملی است. در واقع تقسیمات فضای ملی جایگاه هر بخش از پهنۀ سرزمینی را در ساختار فضایی کشور مشخص می کند. لذا تقسیمات کشوری باید براساس اصول و چهارچوب ها و واقعیت های جغرافیایی جهت کارآمدی هر چه بهتر تنظیم گردد و یک الگوی راهبردی جغرافیایی براساس قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها را به دست دهد. این توجه به منطق جغرافیایی در ترسیم مرزهای سیاسی درون سرزمینی، برگرفته از نگاه سازماندهی و آمایش سرزمین در سطح فضای ملی، منطقه ای و محلی است. ازاین‌رو در مقاله حاضر سعی بر آن است تا به آسیب شناسی ژئوپلیتیکی تقسیمات کشوری در ایران براساس منطق و واقعیت های جغرافیایی و در واقع با رویکرد سازماندهی و آمایش-سرزمین پرداخته شود. سؤال اساسی این پژوهش این است که: از منظر جغرافیا و آمایش سرزمین، تقسیمات کشوری ایران دچار چه ضعف هایی است؟ پیامدها و آسیب های ژئوپلیتیکی آن در فضای سرزمینی کشور چگونه است؟ در بخش یافته های تحقیق نگارندگان به مسئله عدم انطباق تقسیمات کشوری فعلی ایران بر نواحی جغرافیایی (طبیعی و انسانی) و نیز عدم توجه به مؤلفه‌های شکلی در سازماندهی سیاسی فضا و تقسیمات کشوری از جمله عوامل شکل و وسعت و استقرار نامتوازن مراکز استان ها پرداخته و چنین نتیجه گیری نموده اند که این آسیب ها به طور مستقیم بر توسعه، امنیت و توازن فضایی در کشور اثر منفی می گذارد. لازم به ذکر است که این مقاله از نوع تحقیقات کاربردی است و به شیوه ای تحلیلی-توصیفی نگاشته شده است.
امیر فتحی؛ محمد میره ای؛ کرامت اله زیاری؛ عباس علی پور؛ سیدمصطفی هاشمی
چکیده
تهدیدهای امنیتی و دفاعی از ابعاد اصلی تهدید علیه واحدهای سیاسی محسوب می‌شوند. به لحاظ کارکردهای ویژه‌ای که امنیت و دفاع در واحدهای سیاسی دارند، تهدیدهایی ازاین‌دست می‌توانند نقش مؤثری در شکل‌گیری تصمیم‌های مختلف در این واحدها داشته باشند. بنابراین این پژوهش به دنبال شناسایی، بررسی و تحلیل، تهدیدهای امنیتی-دفاعی آمایش سرزمین، ...
بیشتر
تهدیدهای امنیتی و دفاعی از ابعاد اصلی تهدید علیه واحدهای سیاسی محسوب می‌شوند. به لحاظ کارکردهای ویژه‌ای که امنیت و دفاع در واحدهای سیاسی دارند، تهدیدهایی ازاین‌دست می‌توانند نقش مؤثری در شکل‌گیری تصمیم‌های مختلف در این واحدها داشته باشند. بنابراین این پژوهش به دنبال شناسایی، بررسی و تحلیل، تهدیدهای امنیتی-دفاعی آمایش سرزمین، سطح‌بندی شهرستان‌های استان البرز بر اساس این تهدیدها و گزینش راهکارهای آمایش‌سرزمینی برای آنها می‌باشد. این تهدیدها از طریق مطالعات اسنادی، پیمایشی و مصاحبه‌ای گردآوری شده‌اند. سپس با نخبان جهت پایایی پرسشنامه، رتبه دهی به هرکدام از شهرستان‌ها از لحاظ تهدیدهای موجود و انتخاب راهکارها مصاحبه به عمل آمده است. به‌منظور رتبه‌بندی شهرستان‌های مختلف استان البرز از لحاظ تهدیدهای موجود، مدل ویکور را به کار گرفته است. همچنین برای وزن‌دهی شاخص‌ها در مدل ویکور از آنتروپی شانون استفاده شده است. از نتایج این پژوهش چنین بر می‌آید که در بین شهرستان‌های استان البرز شهرستان کرج به عنوان مرکز استان دارای بیشترین تهدیدهای سیاسی، امنیتی و دفاعی است. مهم‌ترین دلیل تمرکز تهدیدها در کرج، می‌تواند تمرکز خدمات، امکانات و دسترسی‌های مختلف استانی در این شهرستان باشد. همچنین دیگر شهرستان‌ها به دلیل عدم ارائه خدمات مناسب و درخور جمعیت نیز دارای تهدیدهای گوناگون در گروه‌های مختلف می‌باشند. نتایج نشان می‌دهد که از بین گروه‌های مختلف تهدیدها، تهدیدهای اقتصادی دارای بالاترین درصد اهمیت از لحاظ میزان تأثیرگذاری بر شهرستان‌های مختلف استان البرز است. بعد از تهدیدهای اقتصادی، تهدیدهای محیطی و زیست‌محیطی بیشترین اهمیت را در استان دارند. برای خروج استان ـ به‌ویژه شهرستان کرج ـ از وضعیت تهدیدزای موجود، در پایان به ارائه راهکار پرداخته ایم. یکی از مهم‌ترین راهکارهای آمایش‌سرزمینی برای کاستن از مسائل و مشکلات شهرستان‌های استان البرز، تمرکززدایی از کرج و ارائه امکانات و خدمات در دیگر شهرستان‌هاست.
میرنجف موسوی؛ محمد ویسیان؛ حکیمه خلیفی پور
چکیده
از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده امنیت یک جامعه، وجود نابرابری‌های فضایی بین مناطق مختلف جغرافیایی آن است. این نابرابری‌های توسعه‌ای، شکاف‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را عمیق‌تر می‌کند. دراین‌بین مناطق مرزی کشور با مشکلات بسیاری ازجمله: خالی شدن سکنه، مهاجرت مرزنشینان، جدای گزینی از برنامه‌های توسعه کشور، عدم امنیت پایدار و... ...
بیشتر
از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده امنیت یک جامعه، وجود نابرابری‌های فضایی بین مناطق مختلف جغرافیایی آن است. این نابرابری‌های توسعه‌ای، شکاف‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را عمیق‌تر می‌کند. دراین‌بین مناطق مرزی کشور با مشکلات بسیاری ازجمله: خالی شدن سکنه، مهاجرت مرزنشینان، جدای گزینی از برنامه‌های توسعه کشور، عدم امنیت پایدار و... مواجه‌اند که این امر ضرورت انجام مطالعات علمی و نظم‌بخشی به تصمیم‌گیری از طریق تدوین و اولویت بندی راهبردها و برنامه‌های توسعه کارآمد در چارچوب آمایش مناطق مرزی را انکارناپذیر می‌سازد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و میدانی (بر اساس پرسشنامه) در قالب طیف لیکرت است. در این پژوهش بر اساس نظرات کارشناسان نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای امنیت پایدار در منطقه در قالب مدل SWOT مطالعه، شناسایی و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که وضعیت توسعه امنیت پایدار استان کردستان از الگوی تهاجمی (SO) تبعیت می‌کند. با توجه به تعریف این الگو، باید راهبردهایی را اتخاذ کرد که با بهره‌گیری از نقاط قوت درصدد بهره‌برداری از فرصت‌ها برآییم و بتوانیم به توسعه پایدار امنیت دست‌یابیم. درنهایت از روش QSPM با توجه به شرایط فعلی، اولویت‌بندی راهبردهای مناسب در جهت آمایش مناطق مرزی مشخص گردید. یافته‌های حاصل از اولویت بندی راهبردها نشان می‌دهد که از بین راهبردهای تدوین‌شده بالاترین جذابیت مربوط به آماده‌سازی حداکثری نیروی انتظامی جهت مقابله با ناامنی‌های احتمالی با نمره 65/6 است و پایین‌ترین جذابیت به راهبرد مبارزه با اشرار و قاچاقچیان در سطح استان با نمره 15/5 تعلق دارد.
