راهکارهای دستیابی به عدالت فضایی در ایران

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی قادری حاجت
• محمد رضا حافظ نیا

دانشگاه تربیت مدرس

https://doi.org/10.22067/pg.v4i9.75411

چکیده

بواسطه تهدیدات و شرایط پیچیده کنونی، ضرورت تلاش برای دستیابی به عدالت فضایی یکی از  اولویت های مطالعاتی جغرافیای سیاسی به عنوان علم کشورداری و اداره بهینه فضا است، لذا این پژوهش با شیوه توصیفی و تحلیلی و تکیه بر مطالعات نظری و یافته­ های میدانی و با استفاده از نرم افزار سنجش عدالت فضایی در پی تدوین راهکارهای دستیابی به عدالت فضایی در کشور می ­باشد. یافته ­ها نشان از این امر دارد که بی ­عدالتی فضایی حاکم بر ایران ناشی از عملکرد عوامل گسترده­ای است که مهمترین آنها به صورت کلی عبارتند از: جغرافیای طبیعی، توزیع طبیعی و ذاتی بنیادهای زیستی(خصوصیات ذاتی مناطق)؛جغرافیای انسانی ایران؛ نظام سیاسی، سیاست­گذاری و برنامه ­ریزی توسعه ملی (خصوصیات اکتسابی)؛محیط ژئوپلیتیکی پیرامونی و جهانی.
مهمترین بنیان های بی­عدالتی فضایی در ایران متأثر از عملکرد عوامل پیش گفته به ترتیب اهمیت عبارتند از: نابرابری در توزیع منابع، قدرت، ثروت و فرصت، ضعف نظام بودجه ریزی، ضعف مدیریت نظام منطقه­ ای و محلی، تبدیل نشدن عدالت فضایی به یک مطالبه عمومی و تمرکزگرایی نهادمند به عنوان با اهمیت­ ترین مولفه ­ها با تأثیرگذاری خیلی زیاد و بنیادهای طبیعی نامتوازن، ضعف ادبیات در حوزه مطالعاتی عدالت فضایی و ضعف نظام اطلاعات و حسابداری منطقه­ای و ملی به عنوان مولفه ­های با اهمیت پایین ­تر نسبت به سایر عوامل تشخیص داده شد. در راستای دستیابی به عدالت فضایی راهکارهای ذیل به عنوان دستورکار سیاستگذارانه توصیه می شود: توزیع فضایی بهینه جریان ثروت به عنوان پیش نیاز توسعه( مدیریت جریان پول)؛ در نظر گرفتن ردیف متمرکز با عنوان تعادل­ بخشی در بودجه استانها به منظور  دستیابی به توازن منطقه ­ای؛ تقویت پتانسیل­ های محلی مناطق در راستای افزایش بهره­ وری به منظور نیل به توسعه متوازن؛ پیگیری تفکر سیستمی عدالت فضایی در سطوح  محلی، منطقه ای و ملی؛ بازنگری اصول 27 گانه مبتنی بر تمرکز امور در قانون اساسی.

کلیدواژه‌ها

• عدالت فضایی
• بی عدالتی فضایی
• خصوصیات ذاتی
• خصوصیات اکتسابی
• نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی

مراجع

1. Ahmadi Nohadani, S. (2013). Finding the Pattern of Political Character of Buffered Geographic Spaces; a Case Study of Iran. PhD Dissertation, Tarbiat Modares University- Tehran.[In Persian].

2. Bladpas, A. et al. (2006). Analysis of Actions of Physical Space of Iran in Its Political Geography. Quarterly of Geographic Perspective, 1(2).

3. Edward. W. S. (2010). Seeking Spatial Justice. USA: University of Minnesota Press.

4. Ezati, N.A. et al. (2011). The Role of Border Regions Spatial Planning in Planning System; A Case Study of Iran’s Border Regions. Journal of New Approaches in Human Geography. 3.

5. Ghaderi Hajat, M. (2014). Designing a Pattern of Measuring Spatial Justice. PhD Dissertation, Tarbiat Modares University- Tehran,Iran. [In Persian].

6. Hafeznia, M. & Allahverdizadeh, R. (2009). The Relation between Unitary Political System and National Integrity: a Case Study of Iran. Political Science Journal, 5(1). [In Persian].

7. Hafeznia, M. & Ghaderi Hajat, M. & Ahmadipor, Z. & Eftekhari, R. & Gohari, M. (2015). Designing a Pattern of Measuring Spatial Justice: Case Study of Iran. Spatial Planning Journal, 19(1). [In Persian].

8. Hafeznia, M. & Ghaderi Hajat, M. & Ahmadipor, z. (2010). Space and Politics. Mashhad: Papoli Press. [In Persian].

9. Hafeznia, M. & Ghaderi Hajat, M. (2014). Conceptualization of Spatial Justice in Political Geography. Geopolitics Quarterly, 11(4). [In Persian].

10. Hafeznia, M. & Ghaderi Hajat, M. (2018). Codification of Strategies to Reach Spatial Justice in Iran. Postdoctoral Dissertation, Tarbiat Modares University-Tehran, Iran.

11. Hafeznia, M. (2002). Political Geography of Iran. Tehran: SAMT Press. [In Persian].

12. Kamran, H. et al. (2005). Impacts of Topographic Structure on Political Geography of Iran. Journal of Geography, 3(6-7). [In Persian].

13. Karimipour, Y.A. (2001). Iran and the Neighbors, the Sources of Conflict and Controversy. Tehran: Tarbiat Moallem University Press. [In Persian].

14. Kaviani Rad, M. & Nosrati, H. (2014). Expounding the Functions of Regional Claims in Unitary State. Geopolitics Quarterly, 10(3). [In Persian].

15. Mazúr, E., & Urbanek, J. (1983). Space in Geography. Geo-Journal, 7(2).

16. Mihalopoulos, A. Philippopoulos. (2014). The Movement of Spatial Justice, Available Online at: https:// www. researchgate. net/ publication/ 275844357

17. Mirheidar, D. (2001). Principles of Political Geography. Tehran: SAMT Press. [In Persian].

18. Norris, P. (2015). Theories of Political Activism. Developments in European Politics. Editors: Paul Heywood, Erik Jones, Martin Rhodes and Ulrich Sedelmeier (Palgrave Macmillan 2009). New York: Political Institute.

19. Rashidi, M. et al. (2014). Geopolitical Pathology of Spatial Planning in Iran. Journal of New Approaches in Human Geography. 6(3). [In Persian].

20. Rasti, O. & Rahimi, S. (2008). Security and Development in West Asia from the Viewpoint of Core-Periphery Model: Case Study of Border Regions of Iran, Afghanistan and Pakistan. The Conference on Human Security in West Asia. Birjand: Birjand University. [In Persian].

21. Valigholizadeh, A. (2016). Spatial Analysis of the Effects of Centralism in the Formation of Spatial-Territorial Inequalities in Iran. Journal of Political Geography Researches. 1(4). [In Persian].

22. Ziari, K.A. (1999). Principles and Methods of Regional Planning. Yazd: Yazd University Press. [In Persian].