اقتصاد، امنیت و شهروندی در مدیریت مرز ایران و ترکمنستان

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسنده

• حسین ربیعی

دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.2023.73726.1110

چکیده

مرزها همان اندازه که سدی برای جدایی و تعیین حد و حدود هستند، می‌توانند محلی برای کنش و تعامل مردمان و پلی برای ارتباط ساکنان دو طرف مرز باشند. در گوشه و کنار جهان بسته به تاریخ، سنت‌ها، فرهنگ مردمان و از همه مهم‌تر سیاست حکومت‏ها، گونه‏های مختلفی از مرزداری دیده می‏شود. شیوه اداره مرز ایران و ترکمنستان باوجود تاریخ نسبتاً طولانی فرازوفرودهای بسیاری داشته است. پیش از استقلال ترکمنستان این مرز از سوی شوروی مرز ایدئولوژیک تلقی می‏شد که به‌شدت محافظت و کنترل می‏شد. در ابتدای استقلال ترکمنستان باهدف برقراری تعامل دوطرفه بین ایران و ترکمنستان توافقاتی برای گذر مرزی ساکنان دو سوی مرز انجام شد که در سال‌های اخیر از سوی ترکمنستان لغو شده و در حال حاضر دوباره محدودیت‏های زیادی برای رفت‌وآمد مرزنشینان وضع‌شده است. این مقاله عوامل و زمینه‏های این فرازوفرود را بررسی کند. به این منظور ابتدا مباحث نظری در مورد مطالعات مرزی و مدیریت مرز طرح می‏شود و سپس نمونه‏هایی از واقعیت‏های مدیریت مرز در این منطقه بررسی می‏شود. فرضیه مقاله‌این است که سیاست‏های داخلی ترکمنستان بیشترین تأثیر را بر وضعیت فعلی داشته است. این مقاله از طریق مشاهده میدانی، مصاحبه با مرزبان‏ها و ساکنین مرز و نیز برخی آمار و ارقام کتابخانه‌ای جریان مرزبانی را در این مرز تحلیل می‏کند. این بررسی نشان داد که سیاست‏های انزواطلبانه ترکمنستان به همراه میراث تاریخی – تمدنی این کشور اصلی‌ترین عامل در تنگناهای اقتصادی، برقرار نشدن روابط مرزنشینان با همدیگر و امنیت مرز بوده است.

کلیدواژه‌ها

• مرز
• ایران
• ترکمنستان

مراجع

1. (2006).Transforming global border management.
2. Babatola, J.T., (2015). Challenges of Nigeria Borders and Frontier Security. Conference Paper (PDF Available): https://www.researchgate.net/publication/313860814_Challenges_of_Nigeria_Borders_and_Frontier_Security
3. Badykova, N., (2005). Regional Cooperation in Central Asia: A View from Turkmenistan. Problems of Economic Transition, 48(8), 62-95.
4. Batsaikhan, U., & Dabrowski, M., (2017). Central Asia — twenty-five years after the breakup of the USSR. Russian Journal of Economics, 3(3), 296-320.
5. Berezin, M., (2003). Territory, emotion, and identity: spatial recalibration in a New Europe. In: M. Berezin and M. Schain, eds. Europe without borders: remapping territory, citizenship, and identity in a transnational age. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1–30.
6. Bertelsmann, S., BTI (2018). Country Report — Turkmenistan. Gutersloh: Bertelsmann Stiftung. http://www.bti-project.org/fileadmin/files/BTI/Downloads/Reports/2018/pdf/BTI_2018_Turkmenistan.pdf
7. Brunet-J., (2005). Theorizing Borders: An Interdisciplinary Perspective, Geopolitics, 10:4, 633-649, DOI: 10.1080/14650040500318449.
8. Coleman, M., (2004). U.S Statecraft and the U.S.-Mexico Border as Security/Economy Nexus. Political Geography, 24(2), 200.
9. Newman & Paasi, A., (1998). Fences and Neighbours in the Postmodern World: Boundary Narra­tives in Political Geography. Progress in Human Geography22(2),186—207.
10. Diener, A.C., & Hagen, J., (2009).Theorizing Borders in a ‘Borderless World’: Globalization, Territory and Identity. Geography Compass, 3(3), 1196–1216, 10.1111/j.1749-8198.2009.00230.x
11. Diener, A.C., & Hagen, J., (2012). Borders: A Very Short Introduction. New York. Oxford University Press.
12. European Commission. (2018). Directorate-General for Trade. European Union, Trade in goods with Turkmenistan. Web address: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113457.pdf
13. Gavrilis G., (2008). The Dynamics of Interstate Boundaries. Cambridge: Cambridge University Press.
14. Gavrilis G., (2009). Beyond the Border Management Programme for Central Asia (BOMCA). EUCAM. http://aei.pitt.edu/13588/1/PB11.pdf
15. Guo R., (2015). Managing Across Borders. In: Cross-Border Management. Springer, Berlin, Heidelberg.
16. Heritage Foundation. (2018). Index of Economic Freedom, Country Rankings. https://www.heritage.org/index/ranking
17. Hiro, D., (2009). Inside central Asia. Apolitical and cultural history of Uzbekistan, Turkmenistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkey, and Iran. New York & London: Peter Mayer Publishers.
18. Hutchinson, J., (2005). Nations as zones of conflict. London: Sage.
19. John A., (1995). Authoritarian political development in Central Asia: The case of Turkmenistan. Central Asian Survey, 14(4), 509-527, DOI: 1080/02634939508400922
20. Kolossov V., & Scott, J., (2013). Selected conceptual issues in border studies . Belgeo [Online], 1 | 2013, Online since 31 October 2013, connection on 30 September 2016. URL : http://  revues.org/10532 ; DOI : 10.4000/belgeo.10532
21. Kolossov, V., (2005). Border studies: changing perspectives and theoretical approaches. Geopolitics, 10 (4), 606–632.
22. Maribel C.C., Sebastian Cobarrubias, S., & John Pickles, J., (2015). Changing borders, rethinking sovereignty: towards a right to migrate. Remhu, Rev. Interdiscip. 23(44). 
23. Megoran, N., (2004). The Critical Geopolitics of the Uzbekistan-Kyrgyzstan Ferghana Valley Boundary Dispute, 1999-2000. Political Geography, 23(6), 731-764. doi:10.1016/j.polgeo.2004.03.004.
24. Megoran, N., Raballand, G., & Bouyjou, J., (2005). Performance, Representation and the Economics of Border Control in Uzbekistan. Geopolitics, 10(4), 712-740, DOI: 1080/14650040500318498. http://dx.doi.org/10.1080/14650040500318498
25. Mojtahed-Zadeh, P., (2007). Boundary Politics and International Boundaries of Iran. Boca Raton Florida: Universal Publishers.
26. Natalie K., (2018). Disorder over the border. Central Asian Survey. 37(1), 13-30, DOI: 1080/02634937.2017.1338667
27. Newman, D., (2006). The lines that continue to separate us: borders in our ‘borderless’ world. Progress in Human Geography, 30(2), 143–161.
28. Paasi A., (2012). Commentary. Border Studies Reanimated. Going beyond the Territorial/Relational Divide. Environment and Planning, 44, 2305-2309.
29. Paasi, A., (2009). Bounded spaces in a ‘borderless world’: border studies, power and the anatomy of territory. Journal of Power 2(2), 213–234.
30. Polat N., (2002). Boundary Issues in Central Asia. Brill: Transnational Publishers.
31. Prescott, J.R.V., (1987). Political frontiers and boundaries. London: Unwin Hyman.
32. Rongxing Guo, R., (2005). Cross-Border Resource Management Theory and Practice. In Guichonnet, P., & Raffestin, C., (1974). Géographie des Frontières (Geography of Border Regions). Paris: Presses Universitaires de France.
33. Sack, , (1986). Human Territoriality: Its Theory and History. Cambridge: Cambridge University Press.
34. Scott J., (2015). Bordering, Border Politics and Cross-Border Cooperation in Europe. In: Celata F., & Coletti R., (eds.) Neighbourhood Policy and the Construction of the European External Borders. Springer.
35. Shaw, C., (2011). Friendship under lock and key: the Soviet Central Asian border, 1918-34. Central Asian Survey, 30(3-4), 331-348, DOI: 1080/02634937.2011.607966
36. Shelley, M., (2013). Nation Shapes: The Story Behind the World's Borders. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.
37. Šír, J., Horák, S., (2016). Turkmenistan's Afghan border conundrum. In: Rytövuori-Apunen, H., (Ed.). The regional security puzzle around Afghanistan: bordering practices in Central Asia and beyond. Opladen: B. Budrich. http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0168-ssoar-47082-8
38. Tashtemkhanova, R., Zhanar Medeubayeva, Z., Aizhan S., & Madina I., (2015). Territorial and Border Issues in Central Asia: Analysis of the Reasons, Current State and Perspectives. The Anthropologist, 22(3). https://doi.org/10.1080/09720073.2015.11891910
39. The World Bank in Turkmenistan Country. (2017). An overview of the World Bank’s work in Turkmenistan. Web address://pubdocs.worldbank.org/en/709291492598098877/Turkmenistan-Snapshot 11Apr2017.pdf.
40. Turkmenistan Review (2018). CountryWatch.com. Printed in the United States of America. Web address: countrywatch.com/Content/pdfs/reviews/B465M3L8.01c.pdf
41. Van Houtum, H., & Van Naerssen, T., (2002). Bordering, ordering, and othering. Journal of Economic and Social Geography, 93(2), 125–136.
42. Williams, J.M., (2016). The safety/security nexus and the humanitarianisation of border enforcement. The Geographical Journal, 182(1), 27-37, doi: 10.1111/geoj.12119.