مقایسۀ تطبیقی رقابت ژئوپلیتیکی در ابتکار کمربند و جادّه چین و طرح دروازۀ جهانی اتّحادیۀ اروپا

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• یاشار ذکی ¹
• جواد غلامی ²

¹ دانشیارجغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.2023.85250.1253

چکیده

ذات و ماهیت ژئوپلیتیک با قدرت پیوند مستحکم و ناگسستنی دارد. همه ‏کشورها در منظومه‏های متعدد متبلور از نظریه‌های ‏ژئوپلیتیکی برای بقاء و ارتقاء در ساختار نظم سلسله‌مراتبی قدرت با هم به رقابت می‏پردازند. چین از سال 2013 م. و به دنبال رشد سریع اقتصادی، برای تقویت جایگاه خود در نظم جدید جهانی، ابتکاری تحت عنوان «جادّۀ ابریشم جدید» یا «ابتکار کمربند و جادّه » را کلید زد و در سال‏های پس از آن با اهتمام حداکثری به‌دنبال استیلای این پروژه در قاعدۀ جهانی است. پیوستن کشورهای متعدد به این طرح در کنار قدرت روزافزون چین، نگرانی سایر قدرت‏های جهانی را نیز در پی داشته ‏است. از این رو اتحادیه‏‏ اروپا برای رقابت با این پروژه، «طرح دروازۀ جهانی » را مطرح ساخت و به‌دنبال برنامه‏ریزی و اجرای آن است. همین مسئله موجب شکل‏گیری یک رقابت ‏ژئوپلیتکی در سطح بین‏المللی شده است. پژوهش حاضر با ماهیّت تحلیلی ـ تبیینی با مطالعه مستندات طرح‏های مذکور در کنار سایر منابع فارسی و لاتین با روش پژوهش کیفی به‌دنبال بررسی رقابت ژئوپلیتیکی شکل گرفته میان طرح‏های مذکور است. یافته‏های پژوهش نشان‏دهندۀ این موضوع است که مُبدعین این طرح‏های ژئوپلیتیک‌مبنا با شبکه‏سازی در سطح جهانی و تمرکز بر بنادر و دریاها و مسئله انرژی به‌دنبال توسعۀ ارزش‏های خود در مقیاس کروی می‏باشند. پس از بررسی وجوه افتراق و اشتراک طرح‏ها و چالش‏های پیش رو مشخص شد که «عمق راهبردی تقابل رقابت ژئوپلیتیکی هر دو طرح قارۀ آفریقا» می‏باشد.

کلیدواژه‌ها

• رقابت ‏ژئوپلیتیکی
• ابتکار کمربند و جادّه
• دروازۀ ‏جهانی
• چین
• اتحادیۀ اروپا

مراجع

• Abdulahi, M., (2017). Basic challenges in the transition from the new world order: Trans-unilateralism and the emergence of China as a new power. Foreign Relations Quarterly, 10(3), 183-202. [In Persian]
• Afzali, R., Zamani, A., & Kiani, V., (2021) The politics of equivalence, hegemony and the political construction of space (a case study of Islamic ideological discourse). Political Spatial Planning, 3 (4): 297-313. [In Persian]
• Ahadi, P., & Ahadi Lilan, F., (2019). Examining the components and characteristics of the Trumpism model in the American foreign policy, a case study: Iran and the Middle East (2019). Journal of Political and International Research, (45) 11, 145-162. [In Persian]
• Ahmadi pour, Z., HosseiniSadatMahaleh, Z., (2014). The nature of competition in the Caspian geopolitical region. Foreign Relations Quarterly, 7(3), -. 93-112. [In Persian]
• Ahmadi, S.A., Hafeznia, M., BadieeAzondahi, M., & Heidari Mosello, T., (2018). Theoretical Explanation of the Foundations Forming Geopolitical Competition. Human Geography Research, 50(1), 199-216 [In Persian]
• Ahmed, F., & Lambert, A., (2022). the belt and road initiative (geopolitical and geoeconomic aspects). New York: Routledge.
• Amighini, A., (2021). Money and might along the belt and road initiative. Milan: Bocconi university press.
• Andžāns, M., & Djatkoviča, E., (2022) The global gateway and central Asia: toward an EU led post new silk road. Latvia: Center for Geopolitical Studies Riga.
• Boia, S.I., (2015). China And the New World Order in The Era of Globalisation. Society and Politics, 9(18):56-69
• Cohen, S.B., (2015). Geopolitics (The Geography of International. Maryland: Published by Rowman & Littlefield: California
• Elashkar, A.G., (2020). Realism between Theory and Reality in International Relations: Array. Acta Universitatis Danubius. Relationes Internationales, 13(1):78-90
• European commission, (2021). Joint Communication to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee, the Committee of the Regions and the European InvestmentBank about The Global Gateway, Brussels, 1.12.2021
  JOIN 30 final
• Ghasemi, F., (2021). The Geopolitics of Iran, Persian Gulf and Global Networking in Transitional Order. Journal of Persian Gulf Studies, 5-14 [In Persian]
• Hafeznia, M.R., (2012). Principles and Concepts of Geopolitics. Mashhad: Papelli Publications [In Persian]
• Hassani, S., (2014). Representing the geopolitical vacuum in the preparation of geopolitical strategy in relation to the neighboring countries, a case study of the Islamic Republic of Iran and the Republic of Azerbaijan. Doctoral dissertation under the guidance of Ezzatullah Ezzati; (Islamic Azad university). [In Persian]
• Jamshidi & Khatami. (2019). The role of "One Belt One Road" initiative in China's new economic order. Politics Quarterly, 50(1), 1-20[In Persian]
• Karjalainen, T., (2022). The EU’s global gateway building connectivity as a policy. Finnish institute of international affairs(fiia)
• Maçães, B., (2019). Belt and Road a Chinese World Order. London: Hurst Publishers.
• Motaghi, A., & Kamran, H., (2014). Geopolitics and realism - Case, China's foreign policy discourse. Geography, 13 (45), 5-29. [In Persian]
• Noorali, H., & Ahmadi, S.A., (2022). Highlighting the Geopolitical Challenges Facing the China One Belt One Road Initiative. Geopolitics Quarterly, 18(66), 1-34. [In Persian]
• NoorAli, Hassan; Ahmadi, S.A., (2019). Investigating the role of ports in the theories of political geography and geopolitics and presenting the theory of port power. Political Geography Research Quarterly, 5(4): 91-114. [In Persian]
• Noort, C.V., (2022). China’s Communication of the Belt and Road Initiative. Routledge.
• Ntousas, V., Minas, S., (2022). The European Union and China’s Belt and Road Impact, Engagement and Competition. London: Routledge.
• Rajabi, S., & Ahmadzadeh, I., (2017). Geopolitical explanation of the competitive pattern of relations between Iran and Qatar. Quarterly Journal of Geography and Human Relations, 1(3): 75-99. [In Persian]
• Shan, W., Zhang, S., & Su, J., (2020). China and International Dispute Resolution in the Context of the “Belt and Road Initiative”. Cambridge: Cambridge University Press.
• Shang, H., (2019).The Belt and Road Initiative: Key Concepts. Beijing: Peking University Press.
• Teng, J., (2018). Three Geopolitical Theories and the “Belt and Road. available in https://www.caifc.org.cn/index.php?m=content&c=index&a=show&catid=22&id=539”
• Tingting Z., & Wang, D., (2021). China-Gulf Oil CooperationUnder the Belt and RoadInitiative. Shanghai: Shanghai Jiao Tong University Press.
• Ursula von der Leyen, (2022). Global Gateway: First meeting of the Global Gateway Board available in https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_7656
• Yunus, E., (2022). The EU’s alternative to China’s BRI: global gateway project. Beyond the Horizon ISSG, available in https://behorizon.org/the-eus-alternative-to-chinas- bri-global-gateway-project/