نسبت تطابق رویکردهای هیدروپلیتیک و اصول حاکم بر رودهای بین‌المللی

نوع مقاله : مقالات علمی -پژوهشی

نویسندگان

• احمد رشیدی نژاد ¹
• مراد کاویانی راد ²
• افشین متقی ²

¹ دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/pg.2022.72088.1084

چکیده

نظام حقابه یا رژیم حقوقی منابع آبی مشترک، همچنان اصلی‌ترین دغدغه کشورهای واقع در حوضه رودهای بین‌المللی است. دراین‌باره، به دلیل اختلاف دیدگاه کشورهای ساحلی واقع در حوضه این رودها، بر سر میزان و چگونگی بهره‌برداری از این منابع، تعیین رژیم حقوقی این رودها همچنان سخت و لاینحل می‌نماید. درمجموع رویکرد و گونه برهم‎کنشی دولت‌ها در بهره‏برداری از این منابع، منبعث از دو دیدگاه است: دیدگاهی که ضمن پذیرش مسئله کم‌آبی، با اعمال مدیریت صحیح، آب را عاملی مهم در همکاری‌های منطقه‌ای در نظر می‌گیرد. در مقابل دیدگاه دوم، با توجه به قطعی بودن کشمکش و بی‌ثباتی بر سر منابع طبیعی، منازعه و بحران را بر سر منابع آبی مشترک نیز قطعی می‌داند. بر این اساس، پژوهش حاضر با ماهیت تحلیل محتوی، در پیگیری این سؤال که؛ چه نسبتی بین اصول حاکم بر رودهای بین‌المللی و رویکردهای هیدروپلیتیکی کشورهای حوضه‌ی این رودها وجود دارد؟ بر این فرض استوار است که جایگاه جغرافیایی (روابط بالادستی- پایین‌دستی) و موقعیت هیدروهژمونی کشورهای ساحلی، در اتخاذ اصول حاکم بر رودهای بین‌المللی مؤثر است. بررسی داده‎ها و اطلاعات موردنیاز مقاله که به روش کتابخانه‌ای (کتب، نشریات و اینترنت) گردآوری‌شده است، ضمن تائید فرضیه و اثرپذیری رویکردهای هیدروپلیتیک از دو عامل موقعیت جغرافیایی و هیدروهژمونی، به این نتیجه رسیده است که؛ اصول با رویکردهای همکاری‌محور از سوی کشورهای پایین‌دستی و یا با وزن ژئوپلیتیک پایین، و اصول با رویکردهای منازعه‌محور از سوی کشورهای بالادستی و یا با وزن ژئوپلیتیکی بالا، موردتوجه و پذیرش بیشتر بوده است.  

کلیدواژه‌ها

• رودهای بین‌المللی
• رژیم حقوقی
• هیدروپلیتیک
• هیدروهژمونی
• وزن ژئوپلیتیک

مراجع

1. Al-Ansari, N., Nasrat, A., Sven, K., & Jan, L., (2018). Geopolitics of the Tigris and Euphrates Basins. Journal of Earth Sciences and Geotechnical Engineering, 8(3),187-222.
2. Adeel, Z., Sirodjidin, A., Josefina, M., & Olcay, U., (2015). Water cooperatio: Views on Progress and the Way Forward. Canada, Ontario: United Nations University Institute for Water, Environment and Health (UNU-INWEH. researchgate.net/ publication/ 284030462.
3. Avarideh, F., Attari, J., & Abdullahi, M., (2016). Comparative Study of the International Law related to Water Sharing in Trans-boundary Rivers. Journal of Environmental Sciences, 14(2), 79-96 [In Persian]
4. Akbari, N., Mashhadi, A., & kazemi, H., (2020). The Legal Aspects of Helmand River Utilization. Public Law Research 22(68), 291-324. Doi: 10.22054/QJPL.2019.37210.1987. [In Persian]
5. Cooley, H., & Gleick, P., (2011). Climate-proofing transboundary water agreements. Hydrological Sciences Journal. 56(4). https://doi.org/10.1080/02626667.2011.576651
6. Campbell, I., & Barlow, C., (2018). Knowledge transfer in international water resources management - six challenges. Australian Centre for International Agricultural Research. researchgate.net/publication/325869135
7. Cascão, A., Nicol, A., (2016). GERD: new norms of cooperation in the Nile Basin? Water International, 41(4), 550-573. ISSN: 0250-8060. DOI: 10.1080/02508060.2016.1180763. 558
8. Di Nunzio, J., (2013). Conflict on the Nile: The future of transboundary water disputes over the world’s longest river. Strategic Analysis Paper, Future Directions International.
9. De Queiroz, A., & Tiburcio, J.F., (2018). The Effectiveness of governance Mechanisms in Scenarios of Water Scarcity: The Cases of the Hydropolitical Complexes of Southern Africa and Jordan River Basin.Economics, Law and Policy,1(1), 1-29.
10. Grech-Madin, C., Stefan, D., Kyungmee, K., & Ashok, S., (2018). Negotiating water across levels: A peace and conflict ‘‘Toolbox” for water diplomacy. Journal of Hydrology, 559: 100–109. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.02.008.
11. Joyeeta, G., (2016). The Watercourses Convention, Hydro-hegemony and Transboundary Water Issues.The International Spectator Italian Journal of International Affairs. 51(3), 118- 131. https://doi.org/10.1080/03932729.2016.1198558.
12. Klimes, M., David, M., Elizabeth, Y., & Phillia, R., (2019). Water diplomacy: the intersect of science, policy and practice. Journal of Hydrology. 575(3), 1362-1370. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2019.02.049.
13. Kaviani rad, M., (2019). Hydropolitics: Straits and Approaches. Iran, Tehran: Research Institute for Strategic Studies Publications.
14. Kaviani rad, M., Mottaqid Dastnaei, A., Mokhtari, H., & RashidiNejad, A., (2019). Effect of Hydropolitics Relations on international conflicts: A Case Study of Golan Heights. Palestinian Strategic Discourse Quarterly. 1(2), 67-93. [In Persian]
15. Khaledi, H., Mirzaei, M.A., Pirdashti, H., SamadzadehGolestan, H., (2014). Investigating the role of border rivers in Iran-Iraq relations (Case study: Arvandrud. Border Science and Technology. 5(3), 53-82. [In Persian]
16. McCracken, M., & Wolf, A., (2019). Updating the register of international river basins of the world. International Journal of Water Resources Development, No.1, 51-58. https://doi.org/10.1080/07900627.2019.1572497
17. Martina, F., Christof, S., Robert, I.M., (2019). Water competition between cities and agriculture driven by climate change and urban growth. Nature Sustainability. DOI: 10.1038/s41893-017-0006-8.
18. Moradi Tadi, M., (2017). Water and Politics; A look at the process of water politicization. Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities. 9(4), 71-90.[In Persian]
19. Mohseni, B., & Rahimipour, M., (2012). The Hydropolitical Impact of the Arvand River on the Future Relations between Iran and Iraq. Quarterly Journal of Strategic Policy Research. 1(3), 157-183. [In Persian]
20. Mohammad Alipour, F., Amani, M., (2017). Investigating the Effects of Sovereignty on Border and Common Rivers: A Case Study: Central Asia 2014-1991. Quarterly Journal of Politics. 4(16), 19-35.[In Persian]
21. Mashhadi, A., Akbari, N., (2020).The International Obligation of Harirud Riparian States in Marine Construction. International Law Review, 37(63), 309-342. Doi: 10.22066/ 2020.96365.1600. [In Persian]
22. Moosazadeh R., & Abbaszadeh, M., (2016). Legal Aspects of Exploitation of Hirmand Border River by Iran and Afghanistan. Central Asia and the Caucasus, 22(93),159-183. [In Persian]
23. Mianabadi, H., (2013). Political, Security and Legal Considerations in Trans-boundary River Management. International Relations Research.  3(9), 203. [In Persian]
24. Nami, M.H., & Mohammadpour, A., (2011). Political geography of Iran's border waters (rivers). Iran, Tehran: Green Olive. [In Persian]
25. Parsa, B.,(2013). A Comparative Study of the Water Diplomacy on Iran's Relation with Western and Eastern Naighboring Countries (Hydro politics of Border Rivers). Iran, Tehran: (M.Sc. Thesis in Political Science), Islamic Azad University, Central Tehran Branch. [In Persian]
26. RashidiNejad, A., (2019). Reflection of Hydropolitical Actions of Upstream Tigris and Euphrates Countries on Islamic Republic of Iran's Security: Case study Gap Project in Turkey. (PhD Thesis in Political Geography), Assistant Professor Morad Kaviani-Rad. Kharazmi University. [In Persian]
27. Rashidinejad, A., kaviani rad, M., Motaghi, A., (2021). Effect of Hydropolitics Relations on the Nation-Building Process, Case Study: Rogun Dam Superstructure in Tajikistan. Water and Sustainable Development. 7(4),11-20. Doi: 10.22067/JWSD.V7I4.86939. [In Persian]
28. Shouli, A., Watanfada, J., Avrideh, F., (2015). Review of legal theories and regulations of water division in international laws and treaties of border waters. Quarterly Journal of Marz Faculty of Science and Technology, 6(2), 121-152. [In Persian]
29. Salehabadi, R., (2015). Investigation of hydropolitical challenges of water resources in the geopolitical region of Central Asia. Foreign Policy Quarterly, 28(2), 347-381. [In Persian]
30. Tohidi, A.R., & Keykhosravi, M., (2019). The Absence of Treaties: The Need for Investigating States’ International Obligations in the Dam Construction Process from the Perspective of International Law. International Law Review. 36(61),385-412. [In Persian] Doi: 10.22066/CILAMAG.2019.83734.1477.
31. Voladani, G., (2009). Utilization of water resources of Iran-Iraq border rivers and international law. Law and Politics Research, 11(26), 63-92. [In Persian]
32. Worcester, M., (2016). Water Security A Source of Future Conflicts? Berlin: Institut fur strategie- politik- sicherheits und wirtschaftsberatung.
33. Warner, J., (2004). Mind the gap-working with buzan: the Illisu Dam as a security issue. London: SOAS Water Issues Study Group, School of Oriental and African Studies/King’s College
34. Zaki, Y., Delshadzad, J., Karimi, B., (2014). Hydropolitical study and analysis of international rivers: with emphasis on Aras border river. Military and Security Geography Quarterly, 1(1), 37-65. [In Persian]
35. Zaki, Y., Najafi, S., (2020). Determining Iran hydropolitics strategies in Arvandrood basin. Human Geography Research. 52(4), 1529-1549. [In Persian] Doi: 10.22059/ 2020.296172.1008070. https:// transboundarywaters. science. oregonstate. edu